Ster aan donkere hemel, Jeruzalem

24 december 2019, 18:15 Algemeen

Kerstmis 2019

Vrede
Sinds Suzanne werkloos was geworden kon ze het thuis bijna niet meer uithouden. Bijna dagelijks had ze gedonder met haar vader. Hij verweet haar dat ze lui was, avonds te laat thuiskwam en teveel geld uitgaf dat ze zelf niet verdiende maar van de bijstand kwam. Suzanne was twee jaar bij een omroepvereniging regie-assistente geweest. Ze had in een boekbinderij gewerkt en was twee maanden ingevallen als verkoopster in een groot warenhuis. Buiten haar schuld had ze nu geen baan en was van de bijstandsuitkering afhankelijk.

Op een dag in november kwam ze Daan tegen in de stad. Ze had hem leren kennen in de periode als regie-assistente. Hij was cameraman bij dezelfde omroep: 'Hoi Suzanne', zei Daan: 'Hoe is het met jou?'. 'Slecht, dank je. Geen baan, voortdurend ruzie met mijn vader en geen vertrouwen in de mensheid'. 'Zo, dat is niet mis. Misschien heb ik voor een maand wel een baantje voor je'. 'Echt waar?'. 'We hebben op kerstavond een uitzending en daarvoor gaan we een documentaire maken in Israël. Gisteren heeft Lucy, onze vaste regie-assistente, een ongeluk gehad. Deze kan voorlopig niet werken en nu zitten we ineens zonder regie-assistente'. Suzanne vroeg: 'Wie is de regisseur?'. 'Willem Slootweg. Ken je hem?' Daan vroeg: 'Ken je het kerstverhaal?'. 'Zo`n beetje, net als iedereen van mijn generatie. Ik vind het vrij ongeloofwaardig, vooral die geschiedenis van: "de onbevlekte ontvangenis'. En Jezus als Vredesvorst ervaar ik als een moeilijk begrip. Tot besluit van hun ontmoeting zei Daan; 'ik regel voor jou een gesprek met Willem. Kom morgenmiddag langs en dan zien we wel weer verder'. Suzanne voelde zich enigszins gespannen toen zij op weg was naar de omroep voor een gesprek met Willem. Deze herkende Suzanne direct en naarmate het gesprek vorderde ontstond er een klik.

Een week later vertrokken ze met zijn vieren vanaf Schiphol. Willem Slootweg, de regisseur, Daan, de cameraman, geluidsvrouw Karin en Suzanne als regie-assistente. Aangekomen in Jeruzalem legde Willem uit wat de bedoeling was. We verzamelen materiaal om een documentaire te maken met als thema 'Vrede' en gebruiken daarvoor het historische kerstverhaal. Veel jonge mensen kennen dit verhaal niet. Ze hebben wel iets gehoord over de geboorte van Jezus, ruim 2000 jaar geleden. Ook wel dat Jezus, de 'Vredesvorst' wordt genoemd. Hoe de vork echt in de steel zit weten ze niet. De werkwijze voor deze documentaire is: Via persoonlijke interviews en het houden van een discussieavond te komen tot materiaal om 'Vrede' inhoud en vorm te geven.

Toen ze met zijn vieren op een terrasje zaten vroeg Suzanne: 'Geloven jullie dat verhaal over de geboorte van Jezus?'. Om van Jezus als Vredesvorst maar te zwijgen. Van vrede zie ik nog altijd weinig terug in de Nederlandse samenleving, laat staan wereldwijd. Suzanne voelde dat de anderen geen zin hadden in een diepzinnig gesprek en liet het verder rusten.  De andere dag gingen ze aan de slag en via het bestaande netwerk van Willem werd er een discussieavond belegd. Mensen met een verschillende historische, culturele en religieuze achtergrond zouden het gesprek aangaan over 'Vrede' in relatie tot het oeroude kerstverhaal. De discussie stond onder leiding van een panel, dat bestond uit Joden, Palestijnen en Christenen met het 'Leidmotiv'. Hoe geven deze mensen 'Vrede' in hun dagelijkse leven gestalte? Is er vrede in Israël mogelijk? De discussie verliep in eerste instantie moeizaam. Aanvankelijk was deze gericht op verdediging van eigen standpunten en niet op respect en gelijkwaardigheid. Naarmate de avond vorderde ontstond er meer begrip voor elkaar en werd de sfeer open. Iedereen was het er mee eens dat de vrede in Israël, gezien de grote verschillen in de diverse politieke stromingen mijlenver weg is. Een gedeeld standpunt was dat het defensiebudget een te groot aandeel nam van het nationale inkomen. Dit alles ten koste van beperkte ontwikkeling in het onderwijs en gezondheidszorg. Hier werden keer op keer bezuinigingen doorgevoerd. Een heet hangijzer! Is het zinvol zoveel geld te besteden aan defensie in een slepende oorlog met veel slachtoffers? De teneur van de discussie was voornamelijk machteloosheid. Af en toe flikkerde de hoop als een kaarsenvlammetje op door de bereidheid om elkaar serieus te nemen door te luisteren naar elkaar, ondanks de grote visieverschillen t.a.v. het thema 'Vrede'. De discussie kreeg af en toe een meer persoonlijk karakter. Twee deelnemers vertelden dat zij beiden een zoon hadden verloren in deze strijd tussen Joden en Palestijnen. Dit persoonlijke verlies had diepe sporen achtergelaten in hun dagelijks leven en voor verwarring gezorgd. Is deze oorlog te rechtvaardigen?!

Zowel uit de individuele interviews en de discussieavond kwam naar voren dat vrede bij jezelf begint. Bevorder ik als Jood, Palestijn en Christen de vrede in mijn persoonlijke leven, gezin, familie, werk, vrienden? Zet ik stappen om verschillen te accepteren en op zoek te gaan naar gemeenschappelijkheden? Durf ik/wij het aan om nieuwe omgangssituaties te scheppen, voorbij onze heilige huisjes? Bijvoorbeeld het openen van disco`s voor alle jongeren, ongeacht hun afkomst en religieuze opvattingen. Ook zou je kunnen denken aan sportverenigingen en gezamenlijk muziek maken. Een Joodse vrouw zei: 'Ik juich dit zeer toe maar de werkelijkheid tot realisatie van deze vormgeving ligt nog ver weg. Het vraagt om geduld en lange adem. Daar zijn we niet zo sterk in want zelfs het gesloten kerstbestand om elkaar niet te beschieten tijdens kerst en nieuwjaar wordt tot nu toe geschonden. Ik heb de hoop nog niet verloren. Mijn kinderen spelen met onze Palestijnse buurkinderen ondanks dat mijn man dit verboden heeft. Het is mijn persoonlijke keuze en verantwoordelijkheid om op deze manier vrede te bevorderen. Ik ben het vechten moe en wil vrede voor mijzelf, mijn kinderen en voor heel Israël. Het zal nog generaties duren maar de vrede zal overwinnen'.

Door het panel werd op het einde van deze avond een voorlopige, voorzichtige conclusie

Getrokken. Deze avond had de ogen van de deelnemers geopend in de zin van: De strijd van Israël is geen 'ver van mijn bed show' maar vraagt om een persoonlijke stellingname en deze uit te dragen ten dienste van vrede voor iedereen die in Israël woont. Al het gehoorde werd vastgelegd en zou in Nederland tot 'Vredesdocumentaire' omgezet worden. Willem was tevreden over het functioneren van het team en vond dat iedereen haar/zijn taak goed had uitgevoerd.

Terug in Nederland dacht Suzanne nog vaak aan Israël terug hoe de mensen daar met het thema 'Vrede' worstelden. Al die verhalen hadden Suzanne tot nadenken gestemd waarbij ze zich telkens afvroeg: 'Hoe is het met mijn vrede gesteld? Mijn verhouding tot mijn vader is bepaald geen schoolvoorbeeld hoe vrede eruit moet zien.'

Medio december werd Suzanne door Willem Slootweg gebeld. De documentaire was klaar. Of ik zin had deze met zijn vieren te bekijken. De eindredactie van de omroep had de documentaire als informatief en eigentijds gekwalificeerd. Afhankelijk van de hoogte van de kijkcijfers op 24 december wilde de redactie van de omroep een vervolgopdracht in overweging nemen. Met elkaar keken ze naar de documentaire. Na afloop raakten ze met elkaar in gesprek over 'Vrede', hetgeen dat in Israël niet was gelukt. Je voelde de persoonlijke betrokkenheid op elkaar die het taakniveau oversteeg. In dit gesprek bleek het voor iedereen hoe moeilijk het is om vrede uit te dragen, geen oordelen te hebben en je open te durven stellen voor zaken die je vreemd zijn. Je toewenden naar de ander en niet afwenden. Grensverleggend durven zijn. Er werd echt naar elkaar geluisterd in een open sfeer. Ieder durfde z'n kwetsbaarheid te laten zien. Hoe anders was de communicatiestijl naar elkaar in Israël geweest, een wereld van verschil. Dit samenzijn had vertrouwen gegeven om 24 december de documentaire met nieuwe ogen te bekijken.

24 december,
Suzanne, haar moeder en broer Mark hadden gezegd dat zij naar de documentaire gingen kijken. Haar vader had geen enkele reactie gegeven. 20.30 De T.V. werd aangezet. Tot verbazing van Suzanne kwam haar vader de woonkamer binnen. Met zijn vieren keken ze naar de vredesdocumentaire. Na de uitzending was het stil in de kamer. Je voelde dat de documentaire een gevoelige snaar had aangeraakt. Pa verbrak als eerste de stilte en zei: 'Suzanne, ik ben trots op jou dat jij je steen hebt bijgedragen om deze documentaire tot stand te laten komen. Ik schaam me dat ik jou zo vaak negatief heb beoordeeld. Ik heb je onvoldoende gezien met jouw talenten.' Suzanne was even van slag maar erg blij met de woorden van haar vader. Ze hernam zich en zei: 'Pa, ik was ook niet altijd vredelievend naar jou. Laten we proberen elkaars eigen- en eigenaardigheid te accepteren. Een begin van vrede begint bij jezelf. Deze is als een ster aan een donkere hemel'.

Van Willem Slootweg hoorde Suzanne dat de documentaire hoge kijkcijfers had gescoord en dat er waarschijnlijk een vervolgopdracht uit zou rollen. Als het zover komt word jij, op projectbasis, opnieuw regie-assistente. Wie weet zit er in de toekomst nog meer in. Suzanne kon haar geluk niet op en was in de wolken. Het spook van een bijstandsuitkering was verdwenen. De vrede, hoop en vertrouwen hadden een andere vulling gekregen dan twee maanden geleden. Een nieuwe tijd was voor Suzanne aangebroken en ze had er zin in.

Ik wens u allen een vredelievende kerst toe. Een "licht" 2020 met vrede in- en met jezelf, je directe leefomgeving, de natuur, de aarde en de wereld.

Riet Weijers