Online Museum presenteert 'Dossier bevrijding'

door Henk van de Bunt

De meidagen van 1945 betekenden voor de dorpen van de huidige gemeente De Bilt niet alleen maar feestvreugde. Terwijl de mensen op 4 mei zingend de straat op gingen en Amerikaanse muziek op hun grammofoons speelden, schoten Duitse soldaten in het wilde weg op feestvierders. Nog op 5 mei werden in Westbroek zes mannen van de Binnenlandse Strijdkrachten door de bezetters gedood.

Het Online Museum De Bilt heeft bijdragen en verhalen over de bevrijding in de zes woonkernen toegankelijk gemaakt op één plek: op onlinemuseumdebilt.nl kan de bezoeker lezen over de gebeurtenissen en doorklikken naar verslagen en herinneringen over de meidagen. Het dossier is ook bereikbaar via Het Laatste Nieuws.

Offensief
Toen in het najaar van 1944 het geallieerde offensief vastliep, begon voor velen in de gemeenten De Bilt en Maartensdijk en Westbroek de hongerwinter, waarin zij heel veel moeite moesten doen om aan eten te komen. Het was een dieptepunt van de oorlog. De opmars van de bondgenoten werd in maart 1945 hervat. In de avond van 4 mei hoorden sommige inwoners het nieuws van de overgave van de Duitse legers. Het nieuws verspreidde zich snel en de mensen gingen de straat op. Nog dezelfde avond schoten de Duitsers op feestvierders in Bilthoven. De volgende dag vond het drama van Westbroek plaats. Pas op 7 mei kwamen de voertuigen van de Polar Bears, het Engelse 49th Reconnaissance Regiment De Bilt en Maartensdijk binnenrijden.

Verbroedering
Het dossier Bevrijding bevat de herinneringen van verschillende inwoners en onderduikers. Ze schrijven over verbroedering met de soldaten, over opduikende onderduikers en het gevoel van vrijheid en ook over eten. Naast de georganiseerde vieringen bij de gemeentehuizen waren er ook spontane feesten op straat. Hier en daar werden meisjes kaalgeschoren omdat ze met Duitse soldaten waren omgegaan. Sommigen vonden dat walgelijk. Een Nederlandse SS-er in uniform werd doodgeschoten toen hij niet wilde stoppen. De Binnenlandse Strijdkrachten arresteerden een paar NSB-ers. Gelukkig werd er meer eten aangevoerd. Nu begon de tijd van de wederopbouw en het herstel van de democratische instellingen.

Verhalen
In een overzicht wordt geprobeerd de bijdragen over de bevrijding van de dorpen van de huidige gemeente De Bilt op de site in een kader te zetten. De gekleurde links maken het mogelijk om door te klikken naar korte verslagen en verhalen. Toen de geallieerde troepen in 1944 Normandië binnenvielen en toen de Duitsers in korte tijd veel terrein moesten prijsgeven, was de verwachting hoog gespannen. Ook in De Bilt was dat te merken. Operatie Market Garden, de poging om bij Arnhem de Rijn over te steken, liep echter vast. De daaropvolgende hongerwinter leidde ook in De Bilt en omstreken tot voedselgebrek. Inwoners probeerden op allerlei manieren aan voedsel te komen. In maart 1945 werd de opmars van de bondgenoten hervat. Duitsland gaf zijn legers over op 4 mei. Op de avond van 4 mei kwam het bericht door over de radio. Het nieuws van de capitulatie drong echter maar langzaam door, ook doordat de mensen in de gemeente hun radio's hadden moeten inleveren of geen elektriciteit hadden. Over de overgave van de Duitse troepen in Nederland moest nog nader onderhandeld worden, onder meer in Bilthoven. De eerste geallieerde soldaten verschenen op de Utrechtseweg op 7 mei uit de richting van Zeist. Ze maakten onderdeel uit van het Canadese leger en vormden het Engelse 49th Reconnaissance Regiment, de Polar Bears. Men zag in een jeep Prins Bernhard langsrijden. Op dezelfde dag reden de Polar Bears ook Maartensdijk binnen. Verschillende onderduikers en inwoners hebben hun belevenissen op papier gezet. Ze schrijven over verbroedering met de soldaten, over het gevoel van vrijheid en opduikende onderduikers. Herman von der Dunk vertelde hoe de mensen de straat op liepen en hun vreugde tot uiting brachten. Peter Hoefnagels schreef dat er overal Amerikaanse muziek klonk. Het dossier Bevrijding geeft over al deze ontwikkelingen een aantal foto's en verslagen , aangevuld met literatuur. Met de knop Tweede Wereldoorlog kunnen bezoekers ook andere bijdragen over de oorlog vinden.

Herinneringen van Peter Hoefnagels
Peter Hoefnagels werd in 1927 in Bilthoven geboren. Hij was later hoogleraar criminologie en jeugd- en familierecht in Rotterdam en lid van de Eerste Kamer. In fragmenten beschreef hij de bevrijding zoals hij die meemaakte: 'De jazz-band. Ik zou vóór zaterdag flink gaan oefenen. In het dorp op het Emmaplein was een houten muziektent opgetrokken. Hij was leeg nu, zo vroeg in de morgen, op een jongen na die een grammofoonplaat opzette. Hij hield een microfoon bij de toeter van de grammofoon. Aan een paal van de muziektent hing een grote metalen loudspeaker. Ik bleef staan en hoorde het geruis van de naald op de plaat. Toen klonk er een trompet. De trompet van Louis Armstrong. Een mooi primitief geluid schetterde door de loudspeaker. De jongen achter de grammofoon keek blij op van zijn microfoon naar de loudspeaker. Het wonder was gelukt. Het geluid ging door de draad. De jongen zag me staan luisteren en stak zijn duim omhoog. Ik stak ook mijn duim omhoog. Louis Armstrongs verhalende zinnen vol muziek schalden over straat. 'I can't give you anything but love, baby' Ik zong zachtjes mee.'