De Bilt herdenkt 75 jaar bevrijding Auschwitz

door Guus Geebel

Maandag 27 januari was het 75 jaar geleden dat concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz door het Rode Leger werd bevrijd. Auschwitz is het internationale symbool van de Holocaust, waarbij 102.000 Nederlandse Joden, Sinti en Roma zijn vermoord en vernietigd. Het waren mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn vervolgd, gedeporteerd en vermoord om wat ze waren.

In de gemeente De Bilt waren heel veel inwoners op 27 januari naar het gemeentehuis gekomen om de bevrijding van Auschwitz te herdenken bij het tijdelijk monument Levenslicht in het gazon voor Jagtlust. Het monument bestaat uit een kring van steentjes en symboliseert de betrokkenheid met de slachtoffers. Het monument is tot en met 31 januari van 17.00 uur tot 22.00 uur verlicht te zien. Na een welkomstwoord door Annemiek Bovee hield burgemeester Sjoerd Potters een toespraak. Hij bezocht Auschwitz enkele jaren geleden met zijn echtgenoot en kende de verhalen. 'Maar pas daar kroop het onvoorstelbare lijden onder onze huid. Ik zal dat gevoel nooit meer kwijtraken.' Hij vraagt stil te staan bij zoveel ondraaglijk leed. 'Nooit meer oorlog is een verlangen dat we aan volgende generaties moeten doorgeven. Zo blijft er licht in de duisternis zoals dat hier zo prachtig is vormgegeven.'

Struikelstenen
De burgemeester vertelt dat de gemeente de Biltse slachtoffers van de Holocaust gaat herdenken met struikelstenen. 'Het verheugt mij dat er een stichting in oprichting is die in november de eerste stenen hoopt te leggen voor de Joodse, Sinti, Roma en andere slachtoffers van de Holocaust uit onze gemeente.' Na de toespraak van de burgemeester wordt een minuut stilte in acht genomen, waarna aanwezigen lichtjes ontsteken die bij het monument Levenslicht worden geplaatst. De heer Moshé Lewkowitz zingt daarna El Malei Rachamim en bidt het joodse gebed Kaddisch dat bij herdenkingen wordt gebeden.

Selectie
Indrukwekkend was de bijdrage van Leila Weiss namens Sinti en Roma. Zij vertelt dat ze met het verhaal dat ze hier houdt tegemoetkomt aan de belofte die ze
aan haar vader deed om door te geven wat er gebeurd is. 'In de vroege ochtend van 16 mei 1944 werden 578 zigeuners door Nederlandse politieagenten van hun bed gelicht. Ze moesten op bevel van de Duitsers naar kamp Westerbork worden overgebracht. Op de Drentse heide aangekomen vond er een scheiding plaats.' Er bleken fouten te zijn gemaakt waardoor 333 mensen konden vertrekken. 'De 245 die waren overgebleven werden op grond van hun uiterlijk, zeden en gewoonten als zigeuner aangemerkt en moesten op 19 mei vertrekken. Zij kwamen terecht in het vernietigingskamp Auschwitz. In tegenstelling tot de Joden die meestal direct na aankomst werden vergast, werden Sinti en Roma in een zigeunerlager geïnterneerd waar kinderen werden gebruikt als object voor de studie van dokter Mengele.'

Schoolboeken
'Voor Sinti en Roma was vervolging en uitsluiting niets nieuws. Ze werden al honderden jaren vervolgd, maar de vervolging door de nazi's is het dieptepunt.' Leila vertelt dat haar ouders vaak huilden en angst hadden voor uniformen. 'Ik kreeg de opdracht dat ik nooit mocht vertellen dat ik een Sinti was. Mij leerden ze altijd op je hoede te zijn en hoe je je weerbaar moest maken.' Leila was een van de zeven kinderen thuis. Ze vertelt dat als er op school over vervolging door de nazi's werd gesproken het over Joden ging, nooit over Snti en Roma.

Betere wereld
'Thuis spraken we ook over de Tweede Wereldoorlog. Mijn ouders hadden de vervolging aan den lijve ondervonden. Mijn moeder verloor 24 directe familieleden en mijn vader 22. Thuis had de oorlog een emotionele betekenis. Wij moesten alert blijven. Voor klasgenootjes bleek het alleen iets te zijn uit de schoolboeken.' Leila Weiss ziet vaak in haar eigen gemeenschap ouderen met in hun arm een z met een nummer getatoeëerd. 'Ik heb mijn vader beloofd, later als ik groot ben vertel ik de wereld wat er met de Sinti en Roma in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd en die belofte heb ik verzilverd in de breedste zin van het woord.' Zij eindigt haar toespraak met de hoop dat we samen voor een betere wereld kunnen zorgen. De herdenking wordt afgesloten met het door Marco Borsato geschreven lied: Morgen zal het vrede zijn.