Herdenken en vooruitblikken naar de toekomst

door Guus Geebel

De Dodenherdenking op woensdag 4 mei bij het oorlogsmonument naast gemeentehuis Jagtlust in Bilthoven trok veel belangstellenden. Scouts vormden een erehaag en onder leiding van Jean Pierre Gendrault bracht de Koninklijke Biltse zangvereniging Zang Veredelt passende liederen ten gehore.

Even voor acht uur blies Guus van Wijk van de Koninklijke Biltse Harmonie het taptoesignaal. Na twee minuten stilte, waarin alleen het geluid van vogels te horen was, werd het Wilhelmus gezongen. Rianne van der Weide en Jan Willem Gunnink van de Groen van Prinstererschool ontstaken het herdenkingsvuur bij het monument, waarna burgemeester en mevrouw Gerritsen namens het gemeentebestuur als eersten een krans bij het oorlogsmonument legden. Daarna legde een afvaardiging van het voormalig verzet een krans.                                               

Herdenken
'Herdenken is vooral om je heen kijken in het heden', aldus burgemeester Arjen Gerritsen in zijn toespraak. 'Ieder jaar op 4 mei herdenken we als Nederlanders van allerlei afkomst de slachtoffers van oorlog en bezetting.' Gerritsen betrekt naast de onderdrukking en de vervolging in de jaren 1940-1945, ook degenen die na de Tweede Wereldoorlog buiten Nederland in oorlogssituaties of bij vredesmissies om het leven kwamen. 'En we herdenken ook de slachtoffers die het leed van oorlog, geweld en vervolging overleefden, maar die gebukt gaan onder de schaduw van hun herinneringen.'

Slachtoffers
De burgemeester staat stil bij herdenkingen die op hetzelfde moment op vele plaatsen in de wereld waar Nederlanders slachtoffer werden worden gehouden. 'Mannen en vrouwen die om hun verzet werden vermoord, willekeurige slachtoffers van bombardementen en hongersnood, en ontelbare aantallen die systematisch werden vermoord vanwege hun ras, hun geloof, hun geaardheid, hun handicap of hun politieke opvatting.' Hij noemt ook de militairen die streden en sneuvelden in hun strijd voor onze vrijheid. 'En dat zijn alleen nog maar de Nederlandse slachtoffers. Ze staan met hun al ontzagwekkende aantal in een rij van tientallen miljoenen slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en de gewapende conflicten sindsdien. Het zijn getallen die zo groot zijn dat we er geen voorstelling van kunnen maken.'

Vervolging
In zijn toespraak gaat de burgemeester in op de oorsprong van het geweld en de onderdrukking. 'Een niet weersproken prediking van haat en ongelijkwaardigheid, die een vruchtbare bodem vond in de angst en onzekerheid van mensen. Die werden geleerd een hekel te hebben aan alles wat vreemd en onbekend was. De gevolgen waren oogluikend toegestaan geweld, discriminatie van wie anders was en vervolging van diegenen die zich  daartegen uitspraken. Voor mannen, vrouwen en kinderen die dat alles wilden ontvluchten gingen de grenzen van andere landen op slot. Alles wat daarna kwam is bekend. De wreedheden zijn niet alleen iets uit een verleden. Het is van alledag en het is overal.'

Vrijheid
Gerritsen waarschuwt voor het meedeinen op onverdraagzame woorden of een soort begrip ervoor hebben dat je onheil over je heen haalt als je iets zegt of schrijft. 'Elke keer dat wij het zien of er van horen moet ons herinneren aan wat tientallen miljoenen mensen, die wij vandaag herdenken, is overkomen als gevolg van in wezen hetzelfde onrecht. Misschien zijn het woorden waarvan we denken dat het goed is dat iemand het zo eens zegt. De gevolgen van die manieren van denken zijn verraderlijk. Het zijn de eerste geluiden die de wedergeboorte van de onvrijheid aankondigen. We moeten vertellen en laten zien dat mensen vrij moeten kunnen zijn. De blik op het duistere verleden die deze herdenking ons biedt kan ons meer dan voldoende overtuigen van wat ons ook 71 jaar na de oorlog nog steeds te doen staat.' Na de toespraak van de burgemeester legden de leerlingen van de Groen van Prinstererschool en de scouting bloemen, waarna een lange rij bezoekers langs het monument defileerde.