Een leven gewijd aan het kerkorgel

door Henk van de Bunt 

‘Een leven gewijd aan het kerkorgel’; onder deze titel besteedde collega Martijn Nekkers 10 jaar geleden in deze krant aandacht aan het feit dat de Biltse kerkorganist Jan Bulk toentertijd ter gelegenheid van zijn 60-jarig jubileum al s kerkorganist een jubileumconcert Nu - 10 jaar later - werd hem het draaginsigne ‘Goud met briljant’ uitgereikt voor 70 jaar organist zijn. Vandaar opnieuw een terugblik op een leven vol orgelmuziek.

Jan Bulk groeide op in De Bilt. Als zevenjarige begon hij met orgelles. Zijn vader was ook muzikaal en speelde viool. Zoals vele kerkmusici was zijn eerste orgel het traditionele harmonium dat in de huiskamer stond. De benodigde lucht werd zoals gebruikelijk met pedalen geproduceerd. Later werd het harmonium in huize Bulk ingrijpend verbouwd. Er kwam onder andere een voetklavier bij om thuisstudie verder mogelijk te maken. Dat bracht wel met zich mee dat het niet meer mogelijk was om de pedalen te bedienen die voor de lucht zorgden. De oplossing werd uiteindelijk gevonden in een stofzuigermotor. Die maakt echter aardig wat lawaai. Heel ingenieus werd deze motor onder de vloer van de kamer aangebracht; vanuit een gat in de vloer verscheen een stofzuigerslang die in het harmonium verdween. ‘Je hoorde die motor nog wel een beetje’, vertelde Bulk, ‘maar het was niet echt storend.’ Waarom koos hij ooit voor het orgel en niet voor een ander instrument? Bulk: ‘Dat kwam toch echt door het harmonium dat bij ons thuis stond. Ik hield erg van muziek. Die combinatie leidde toch tot de keuze voor orgel. 

Veel orgels 
Later kreeg Jan Bulk les van Wim van der Hoeven op het orgel van de Jacobikerk in Utrecht. Van z’n zakgeld kocht hij dan steeds een uur extra om na de les verder te kunnen oefenen (het tarief voor stroomverbruik was 50 ct per uur, af te dragen aan de koster). Vanaf z’n zestiende ging hij spelen bij de diensten van de Nederlandse Protestanten Bond in De Bilt. Via de toenmalige Opstandingskerk kwam hij uiteindelijk terecht in de Dorpskerk waar hij nu al 60 jaar op zondag de begeleiding van de psalmen, gezangen en andere liederen mede verzorgt. Als invaller heeft hij echter veel orgels die er in De Bilt en Bilthoven te vinden zijn wel bespeeld. Tijdens de zomermaanden is hij ook te horen als organist van de Nederlandse Vakantiekerk in het Berner Oberland in Zwitserland, waar hij concerten gaf met o.a. jodelkoren en alphoornblazers

Positieve reacties 
Tien jaar geleden antwoordde Jan Bulk op de vraag of hij zich als organist gewaardeerd voelt in de Dorpskerk: ’Ik krijg vaak positieve reacties vanuit de gemeente’. Hij dacht ook dat het orgel altijd wel zal blijven als begeleiding van (een deel van de) samenzang. ‘Alleen de jeugd is niet meer zo heel enthousiast over het kerkorgel. Ze zijn toch een beetje ‘uitgeluisterd’ op het kerkorgel’, constateert hij met enige spijt. Er wordt op dit gebied ook naar nieuwe wegen gezocht. Er ontstaan moderne geestelijke liederen die ook de jeugd aanspreken. Het hoort bij de vernieuwingen van deze tijd die langzaam kerken binnen komen. Jan Bulk noemde toen in dit opzicht de Dorpskerk wel redelijk traditioneel. Daar komt nu verandering in.

Cd-opname 
Ter gelegenheid van het 350-jarig bestaan van de Biltse Dorpskerk werd in 2002 een CD-opname gemaakt van het monumentale Lohmanorgel samen met dochter Janine op dwarsfluit en een bevriende harpiste. De opbrengst van de verkoop werd aangewend om de kosten van de installatie van de buitenverlichting zo laag mogelijk te houden. Het op deze CD opgenomen harpconcert van Händel heeft oorspronkelijk naast een partij voor harp ook een partij voor orkest. De orkestpartij werd door Jan bewerkt en geschikt gemaakt voor orgel.

Improvisatie
Hij vindt het nog steeds fijn om te improviseren op bepaalde melodieën. Die gelegenheid is er soms op bepaalde momenten in de eredienst. Ook voor de dienst speelt hij tijdens de binnenkomst van de kerkgangers, dwars tegen het geroezemoes in wat dan onvermijdelijk is. Jan Bulk kan het soms niet laten, zo vertelt hij, om dan eens flink crescendo in te zetten en opeens zijn orgel stil te laten vallen. Het effect is dat ondertussen het gepraat in de kerk ook veel luider is geworden als tegenwicht op de stevige orgelklanken. Het geluid van de binnenkomende kerkgangers gaat dan ook meteen weer omlaag. Dit effect vervult hem met een zeker genoegen geeft hij toe.

Jan Bulk (nu 86) hoopt nog enige tijd verbonden te blijven als organist aan de Dorpskerk van De Bilt. ‘Als mijn gezondheid het toe laat’, voegt hij er aan toe. Hij beleeft nog steeds heel veel plezier aan zijn taak als kerkorganist. 

De jubilaris achter zijn geliefd instrument. - Nico van den Ham