Julianaflatbewoners steken de vlag uit

door Henk van de Bunt

Bewoners van de Julianaflat in de omgeving van station Bilthoven reageerden verheugd op het behoud van het lage winkelgebouw (‘zwarte doos) als onderdeel van het gemeentelijk monument Julianacomplex, dat gevormd wordt door drie samenhangende gebouwen aan het begin van de Julianalaan. Fred van Dijk en Harry de Keijzer steken als vertegenwoordigers van de Vereniging van Eigenaren van de Julianaflat de vlag hiervoor uit. 

Op de locatie van het winkelpand aan de Julianalaan was oorspronkelijk door de politiek gekozen voor hoogbouw van maximaal 5 bouwlagen. Toentertijd (2009) was het waarschijnlijk niet bekend dat dit pand ook ‘van Dudok is’ en behoort bij De Dudokflat aan de Julianalaan bij station Bilthoven. Het college heeft naar aanleiding van het participatieproces de gemeenteraad voorgesteld om het appartementengebouw wat daar nu bestemd is niet terug te laten komen in de toekomst van het stationsgebied. 

Dudok
In een artikel in De Vierklank (week 23) in 2012 schrijft Korine Hazelzet: ‘In allerlei stukken is sprake van de locatie bij de Dudokflat. Hieruit blijkt dat de opstellers van het masterplan er niet van op de hoogte zijn geweest, dat die locatie niet alleen bij de Dudokflat ligt maar deel uitmaakt van het Dudokcomplex. Dit lage deel (de ‘zwarte doos’) is evenals de twee andere blokken aan de Julianalaan door Dudok ontworpen. Dudok heeft dit deel bewust laag gehouden om een geleidelijke overgang te krijgen tussen de hoge flatgebouwen en het lage stationsgebouw. De bouwvergunning voor dit lage deel heeft projectontwikkelaar Matser op 10 januari 1957 aangevraagd. Hij was toen nog van plan er een café-restaurant in te vestigen, maar dat bleek niet haalbaar. Matser heeft toen Albert Heijn als huurder gevonden, die er een van de eerste supermarkten in vestigde’. 

Opgewekt
Het complex aan de Julianalaan bij station Bilthoven kwam tot stand tussen 1955 en 1960. Het ademt de lichte, opgewekte sfeer van de Wederopbouw, een tijd waarin met schaarse middelen veel en praktisch gebouwd moest worden. Met subtiele middelen is Dudok erin geslaagd interessante bouwblokken te maken die deze architectuur ver uittilt boven de standaardwoningbouw uit die jaren. Zo heeft de Julianaflat het kenmerkende hellende dak dat het gebouw van veraf herkenbaar maakt. Opmerkelijk is aan de achterkant daar dat de slanke kolommen, die het dak en de galerijen schragen en die een ritmische geleding in de gevel aanbrengen, om en om de functie van regenpijpen blijken te hebben.

Zwart
Korine Hazelzet: ‘Maar voor alles heeft Dudok ten zeerste rekening gehouden met de plek waar het complex ligt. Het lage stationsgebouw kreeg een lage tegenhanger in de ‘zwarte doos’ waar later de Bilthovense Boekhandel zich vestigde. Destijds was in dit met zwart geglazuurde baksteen beklede winkelpand een van de eerste supermarkten van Albert Heijn gevestigd en was in het souterrain een fietsenkelder, een nuttige functie dus. Maar niet alleen functionaliteit stonden architect en opdrachtgever voor ogen. Volgens de aanvrage van de bouwvergunning moest het hele flatcomplex, dat schuin tegenover het station zou komen te liggen, aan het centrum van Bilthoven ‘een voornaam aanzien’ geven. Door het verspringen van de gevels van de verschillende blokken en de ritmische afwisseling van ramen en balkons moest een ‘waardige bebouwing’ worden geschapen. De gele baksteen ten slotte moest aan het complex een vrolijke kleur geven. Architect Willem Marinus Dudok en projectontwikkelaar Johan Matser zijn er een halve eeuw geleden in geslaagd Bilthoven een modern gezicht te geven met behoud van het intieme dorpse karakter.

Oase
Fred van Dijk en Harry de Keijzer bevestigen e.e.a.: ‘Eind jaren vijftig was hier de grote villa Oase sterk in verval geraakt en dat bood toen de gelegenheid om op deze voor Bilthoven belangrijke locatie een nieuwe ontwikkeling te laten plaats vinden. De vermaarde architect Dudok werd hiervoor ingeschakeld en deze gaf in 1959 aan het centrum een moderne entree vanaf het station, waarmee hier na de tweede wereldoorlog stedenbouwkundig een spraakmakend project werd gerealiseerd. In het lage winkelgebouw vestigde zich een voor die tijd grote zelfbedieningszaak van Albert Heijn en de plaatselijke VVV betrok aan de voorzijde een kantoor. Later was dus jarenlang de Bilthovense Boekhandel op deze hoek te vinden.

Strijd
Het is volgens Fred van Dijk en Harry de Keijzer een langdurige strijd van de bewoners geweest, maar het college kon bij monde van wethouder Anne Marie ‘t Hart bij de keuze voor de ‘planvariant’, waarmee de Spoorzone wordt ontwikkeld, aan de raad meedelen dat hiermee ook het monumentale complex in stand blijft: ‘Door veel inwoners werd tijdens het participatieproces aangegeven dat zij het gebouw van Dudok graag als aangezicht van centrum Bilthoven wilden behouden. Daar heeft het college en vervolgens ook de gemeenteraad naar geluisterd. Het appartementengebouw wat er nu bestemd is op gemeentegrond, zal dan ook niet terugkeren in het stedenbouwkundig plan voor de Spoorzone.

De erfgoedcommissie van de Vereniging van Eigenaren van de Julianaflat is blij dat er niet op de ‘zwarte doos’ gebouwd gaat worden. 

Het lage stationsgebouw kreeg een lage tegenhanger in de ‘zwarte doos’ De gele baksteen (van de flat) moest aan het complex een vrolijke tintje geven (foto 2012).