Blinde vlek in geschiedenis wordt zichtbaar

door Guus Geebel

Op 7 maart presenteren dr. Anne Doedens en Jan Houter in het Hannemahuis in Harlingen hun boek De Watergeuzen, een vergeten geschiedenis. Het eerste exemplaar wordt dan aangeboden aan de Commandant Zeestrijdkrachten vice-admiraal Rob Kramer en de besturen van de Waddeneilanden. In het boek beschrijven de auteurs onder meer de rol die het Waddengebied bij onze nationale onafhankelijkheidsstrijd heeft gespeeld.

'Over de watergeuzen is veel gepubliceerd en dan gaat het vooral over havensteden als Emden, Londen, La Rochelle en Den Briel . De zeegaten in de Waddenzee worden niet genoemd', vertelt Anne Doedens. 'Het boeiende van ons verhaal is dat als je naar de rechtstreekse bronnen gaat duidelijk wordt dat die zeegaten essentieel waren om Amsterdam de strot af te snijden en de graantransporten dwars te zitten. In de geschiedschrijving neemt de inname van Den Briel op 1 april 1572 een belangrijke plaats in, maar Den Briel was een stadje in achteruitgang en de inname was eigenlijk bijvangst. De geuzen kwamen er per ongeluk terecht en wilden er eigenlijk helemaal niet heen. Den Briel ligt aan de Maas en die was nog niet belangrijk. In het zuiden van de latere republiek kwamen nauwelijks graanschepen uit de Oostzee aan. Vlaanderen en Brabant hebben in één jaar tijd maar twee graanschepen uit de Oostzee gehad. Ze gingen allemaal door de noordelijke zeegaten naar Amsterdam en vandaar verder.'

Bronnen
'Door in het archief in Brussel te zoeken naar de originele bronnen, kregen we rechtstreeks inzicht in het verleden. Dan zie je dat Alva, die in Brussel zetelde, de betekenis van de zeegaten heel erg onderschat heeft. Het beeld wordt nu met het boek breder gemaakt. Daar zullen wel reacties op komen en dat is alleen maar goed. Een specialist op het terrein van de militaire historie vroeg ons of we het zo wel wilden publiceren toen hij de drukproef had gelezen, maar iedereen weet van Alkmaars Ontzet in 1573, Leidens Ontzet in 1574 en ook nog wel wat over de Slag op de Zuiderzee, maar niets over de Wadden, terwijl al die schepen daar binnenkwamen.' Wat ook over het hoofd werd gezien was de grote schade op de Waddenzee, in het Marsdiep en het Vlie, Vlieland, Texel, Terschelling en Ameland. Via dat gebied voeren de graanschepen uit de Oostzee binnen. Daar plunderden en roofden de geuzen, hadden zij hun basis en werd een bloedige strijd gestreden.

Geuzen
Er waren niet veel Spanjaarden in het land. Er waren Spaansgezinden en de soldaten van de Spaanse koning kwamen veelal uit de Ardennen. Amsterdam was de laatste stad die in handen van de Spanjaarden was. Pas in 1578 hebben ze zich in handen van Oranje begeven. Noodgedwongen omdat schepen naar andere havens uitweken.' De strijd van de Watergeuzen heeft plaatsgevonden tussen 1566 en 1576. De Slag op de Zuiderzee in 1573 kan worden gezien als een keerpunt in de Tachtigjarige Oorlog. De geuzen waren van afkomst zeer gemengd. De geuzenvloot bestond vooral uit verarmde adel die verbeurdverklaarde bezittingen terug wilde, om hun geloof vervolgden, avonturiers, werkloze zeelui en marginale elementen, zelfs gewone misdadigers. De geuzenvloot was in de periode 1567-1572 het enige werkelijk effectieve machtsmiddel dat prins Willem van Oranje tegen de Spaanse koning kon inbrengen. Vooral in 1572 bleek de grote betekenis van deze geuzenvloot.. Na 1576 is de rol van de geuzen uitgespeeld.