Prof Engelen neemt financiële sector de maat

Maandag 22 februari was prof. dr. Ewald Engelen de gastspreker voor de Bilthovense kring voor wijsbegeerte en psychologie. De spreekbeurt kreeg als titel 'Follow the money'. Een volle zaal luisterde ademloos in Huize het Oosten.

Engelen, hoogleraar Financiële Geografie, is een boeiend spreker en verrichtte onderzoek naar de financiële crisis van 2008 en volgende jaren. Engelen ziet de elite van onze samenleving als een netwerk van belangenverstrengeling. Als de rode draad in zijn betoog kwam naar voren, dat de macht van de financiële sector in alle sectoren van de maatschappij binnendringt: 'Onze cultuur wordt steeds meer gedomineerd door financiële taal en argumenten. Daarmee zijn velen 'schuldhorigen', van de banken geworden', aldus de hoogleraar. Consumenten verlenen echter ook medewerking. Nergens ter wereld zijn de hypotheeklasten per huishouden zo hoog als in Nederland. Engelen illustreert zijn stellingen met tal van cijfervoorbeelden en statistieken.

Voorbeelden
Hij noemt voorbeelden van de toenemende overheersing van de financiële sector. Bij de Universiteit van Amsterdam wordt de wetenschapsagenda steeds meer beheerst door rendement. Basisscholen krijgen sinds 2013 lessen tijdens de 'week van het geld'. Studenten die jarenlang aan een torenhoge studieschuld vastzitten. De Europese Centrale Bank die met enorme geldschepping én lage rente in de toekomst nieuwe financiële zeepbellen veroorzaakt. En zo worden vele levensgebieden gereduceerd tot een markt. In de groeiende dominantie van financiële cultuur wordt alles beperkt tot risico, rendement en een prijs en verschuift de gebruikswaarde naar de achtergrond. Klanten worden financiële objecten. Organisaties zijn verengd tot verdienmodellen. En een volgende financiële crisis wordt niet voorkomen.

Pauze
Na de pauze konden er vragen worden gesteld. Er was veel waardering voor de analyse van Engelen, maar wat zijn de oplossingen? Hierover was Engelen veel minder duidelijk. Een belasting heffen op ontwaarden (BOW) niet alleen op toegevoegde waarde (BTW). Denk aan milieuvervuiling. Grote bedrijven die mensen in ontwikkelingslanden heel laag belonen en grote winsten in belastingparadijzen onderbrengen. Banken moeten meer buffers aanleggen voor magere tijden. En de politiek? Nee, wij kunnen weinig verwachten van de elite. Maar er is hoop: Trump en Sanders krijgen in de VS veel steun voor hun campagne tegen het establishment. Kiezers hebben geen vertrouwen meer in de gevestigde politici. De mensen zelf moeten wakker worden en blijven om het tij te keren. Maar als het aantal stakingen een maat is voor protest? Dat is sinds de negentiger jaren alleen maar afgenomen. Er viel nog veel te zeggen. Bijvoorbeeld: hoe is het met de macht van aandeelhouders? En er kwam geen weerwoord uit de financiële wereld? Hoe dan ook, het publiek eindigde met een dankbaar applaus.           
(Ebbe Rost van Tonningen)