Excursie naar windmolens en zonnevelden in Geldermalsen

door Guus Geebel

Woensdag 2 november had BENG! een excursie georganiseerd naar Avri Solar BV en Betuwewind, een energiepark van 12 hectare in Geldermalsen, gemeente West Betuwe. Met twee bussen gingen 60 inwoners uit gemeente De Bilt daarheen om kennis op te doen en een mening te vormen over het opwekken van energie door windturbines en zonnevelden. 

In de bus heet de voorzitter van BENG! Nicole van Overbeek de aanwezigen welkom. ‘BENG! is bijna tien jaar geleden opgericht om de energietransitie in de zes kernen van De Bilt te faciliteren. Opwek die is gerealiseerd ligt veelal op daken. Zon op grote daken is een project van BENG!. Nicole van Overbeek vertelt dat ze bezig zijn met een grote zonneweide bij Groenekan. Ook vertelt ze over de warmtebron waarmee een warmtenet gemaakt wordt voor Brandenburg-West met restwarmte van de rioolzuivering. ‘BENG! is een coöperatieve vereniging. We gaan nu kijken hoe het is op een plek waar het allemaal al werkt en of we daar wat van kunnen leren.’

Mogelijkheden
Het energiepark in Geldermalsen ligt op een voormalige vuilnisbelt, die met folie met een kleilaag is afgedekt. De zonnepanelen die er liggen hebben een vermogen van 8,5 megawatt. Hans Adams vertelt hoe een en ander tot stand gekomen is: ‘Ik was initiatiefnemer en oprichter van een energiecoöperatie.’ Hij vertelt hoe de gemeenten Geldermalsen en Neerijnen in 2013 de mogelijkheden voor windenergie gingen onderzoeken. ‘Onderzocht werd ook wat de kansen voor bewoners waren. Het werd aan de ene kant een commercieel spel, aan de andere kant een spel met de overheid, het vergunningentraject, procedures, het lokale aspect en de omgang met de inwoners. Uiteindelijk heeft dat geleid tot een project met 14 windturbines waarvan we er als coöperatie 7 hebben en we eigenaar zijn. Wij hebben de zeggenschap en bepalen wat er met de stroom gebeurt. De opbrengsten zijn voor ons’.

Burgerinitiatief
‘De energiecoöperatie begon met 900 leden die 5 miljoen bij elkaar brachten. De rest is gefinancierd door de Triodosbank. Het heeft 50 miljoen euro gekost. Wij verkopen onze stroom aan de mensen in de gemeente, die lid van ons zijn voor een maximumprijs. Wij hoeven de marktprijs niet. De winst die we maken betalen we zelf’, aldus Hans Adams. ‘We gaan hier op het terrein een laadstation voor accu’s realiseren voor graafmachines, die de Lekdijk gaan verzwaren. Dat kan omdat wij als burgerinitiatief de controle hebben over ons energiesysteem. Geld dat over is wordt geïnvesteerd in duurzaamheidsprojecten. Het lidmaatschap bedraagt eenmalig 50 euro. Dan heb je een stem en kun je mee besluiten wat en hoe we het gaan doen. Je kunt ook mee investeren en stroom bij ons afnemen met die maximumprijs.’

Uitstoot
Hans Adams noemt zon en wind redelijk complementair. ‘Als overdag de zon schijnt waait het vaak minder.’ De tiphoogte van de windturbine waar hij de uitleg bij geeft is 185 meter. ‘De wieken komen uit Turkije, de masten uit Noord-Duitsland. Je kunt uitrekenen wat het kost als je het met fossiele brandstof zou doen. Voor deze turbines haal je met drie maanden draaien de co2 eruit. Op dit moment is 1 uur draaien evenveel als het verbruik van een huishouden in een jaar. Er zijn allerlei vragen te stellen over de duurzaamheid van windmolens. Helemaal uitstootvrij is het niet, maar wel 99 procent beter dan een kolencentrale. Zon en wind zijn goede energie opwekkers, maar onvoldoende. Dus moet er iets anders bij.’ Hans Adams is niet tegen kernenergie.

Fundering
Het rechtop zetten van een windmolen duurt een week. In totaal kun je in een week of 3 een molen plaatsen. Deze molen staat op de vuilnisbelt. De molen is gefundeerd met 40 meter lange heipalen. Kern van de fundering is een kooi van stalen pijpen. ‘De eerste vijf windturbines staan in een akker, dan heb je de A2. Dan zijn er nog 6 en de eerste vier zijn van ons. Die staan in een natuurgebied van Staatsbosbeheer waarvoor is een speciale regeling met de provincie is getroffen. We hebben een drasgebied verplaatst waardoor vogels daarheen gaan. Vogels hebben veel meer last van de snelweg. In tweeënhalf jaar zijn door de molens weinig vogels geraakt.’ Hans Adams heeft van zijn beroep eerst zijn hobby gemaakt en later van zijn hobby zijn beroep. ‘Het grote zonneveld dat er ligt levert even grote netaansluiting als drie molens, maar die drie molens leveren drieënhalf keer zoveel stroom op.’         

Onderhoud
Joan Ligtenberg is projectleider bij Avri en BV Zonnepark waar hij verantwoordelijk voor is. Avri is een gemeenschappelijke regeling van acht gemeenten voor het ophalen van het huisvuil dat vroeger op de vuilstort terechtkwam. ‘Voor vier gemeenten onderhouden wij ook het openbare groen. In 2018 is Zonnepark Avri geopend. In 2016 werd de vuilstort afgedekt met folie en grond. Daar bovenop is het zonnepark gebouwd. Het is een langdurig traject. We kregen 15 jaar subsidie wat gelijkloopt met onze banklening en de afschrijving is 25 jaar. Er is ook overlegd met de provincie want de laatste stortplaatsen die ingepakt worden gaan naar het nazorgfonds van de provincie. Die heeft het beheer en toezicht voor eeuwigdurend onderhoud.’

Samenwerking
‘Er staan 35.000 panelen die samen 9,3 megawatt leveren. Drie windmolens zijn in staat 10 megawatt te leveren maar leveren drie keer zoveel stroom. Wij leveren stroom voor 3000 huishoudens en het park voor 10.000. De energiecoöperatie en Avri gaan steeds meer samen op omdat ze zien dat het kansrijk is. Wij leveren aan de bron, zij aan Greenchoise. Als je samen levert dan weet de afnemer dat er overdag zon is en ’s nachts wind. Die kan dus meer vertrouwen op stroom. Op de kabels is ruimte zo kunnen we parken in de buurt aansluiten. Dan hebben zij minder kosten en wij wat opbrengst. We zien zo steeds meer kansen en mogelijkheden.’

Gezondheid
Jeroen de Hartog, adviseur milieu en gezondheid bij de GGD is betrokken bij de landelijke werkgroep energietransitie. Daarnaast bij het landelijk expertisepunt windenergie en gezondheid in samenwerking met het RIVM. Hij houdt een verhaal over de gezondheidsaspecten van de energietransitie. Hij richt zich niet alleen op windturbines maar meer op gezondheidsaspecten van nieuwe energiebronnen. Het RIVM heeft de effecten daarvan vergeleken. De effecten op de gezondheid worden het meest gezien bij biomassa, voornamelijk luchtverontreiniging, en windturbines. De luchtverontreiniging zorgt in Nederland gemiddeld voor een jaar levensverlies. De akoestische factoren zijn het geluid zelf. Er is een bewezen relatie tussen windturbinegeluidhinder. De WHO zegt dat gezondheid niet alleen het afwezig zijn van ziekte is, maar meer over welbevinden. ‘Hinder is voor ons een gezondheidseffect. Er is een bewezen relatie tussen het geluid en hinder. Ook komt uit het onderzoek dat windturbinegeluid hinderlijker is dan weg- of railgeluid. Er is onvoldoende bewijs voor andere gezondheidseffecten als diabetes of obesitas’.

Niet akoestische factoren
Bij treinen met 55 decibel hebben mensen van een trein veel minder last dan van windturbines. Niet akoestische factoren hebben te maken met de houding ten opzichte van het geluid. Als je zelf een negatieve houding hebt over windturbines dan zul je die ook harder horen. De geluidsgevoeligheid van mensen speelt ook mee, evenals het economisch belang. Als een windturbine ervoor zorgt dat voordelige effecten ontstaan, dan wordt de hinder minder. Visuele effecten zijn er ook. ‘Als je vanuit het raam de windturbine ziet en er last van hebt, dan hoor je het geluid ook harder. Dat werkt zo in onze hersens.’ Een gelijke afstand tot een windturbine hanteren geeft voor geluidshinder niet hetzelfde effect. Als er een water of een bos tussen ligt zal het geluid anders zijn’.

De tiphoogte van de windturbine - bij de bus - waar de uitleg wordt gegeven is 185 meter. -  (foto Henk van de Bunt)

De wieken - van elk 65 meter - komen uit Turkije.  - (foto Henk van de Bunt)

Deze klein-statiegeld-flesjes zijn niet opgehaald maar (als lamp) opgehangen.  - (foto Henk van de Bunt)

Een volle zaal luister aandachtig en gaat in gesprek met Jeroen de Hartog, adviseur milieu en gezondheid bij de GGD.  - (foto Henk van de Bunt)

Joan Ligtenberg is projectleider bij een gemeenschappelijke regeling van acht gemeenten voor het ophalen van het huisvuil dat vroeger op de vuilstort terechtkwam.  - (foto Henk van de Bunt)

Het zonnepark op de voormalige vuilstort is langs de A15 gesitueerd. - (foto Henk van de Bunt)