Verder op het Emmaplein in Bilthoven

door Henk van de Bunt

Bilthoven-Centrum is bijna klaar voor de toekomst. De officiële opening van het nieuwe centrum wordt binnen korte tijd verwacht. Tot dan wordt de laatste hand gelegd aan de volledige herinrichting van Vinkenplein en Vinkenlaan. Ook de Julianalaan en het Emmaplein zijn de laatste jaren op de schop gegaan. 

Waar deed Bilthoven boodschappen, ver voordat de Kwinkelier werd geopend en de groenteboer en de slager nog waren gevestigd naast de kruidenier? Gerrit Bloothooft zocht de weg terug en werkte aan een rondleiding over de geschiedenis van de bedrijven, winkels en hotel-restaurants aan het Emmaplein, dat zich na de oorlogsjaren in de vorige eeuw met de Vinkenlaan ontwikkelde tot een middenstandskwartier.

Winkels
In 1924 werd de gevelwand aan de oostzijde van het Emmaplein voltooid met een gebouw met drie winkels. Voor WO II waren daar banketbakker Th. A. van der Wart (nr. 18), Kors’ woningbureau tot 1934 (daarna alleen het bovenhuis, nr. 16) en daarna fotohandel W.C. Van Dijk (nr. 14) , en Albert Heijn (nr. 12) gevestigd. Het gebouw werd in 1944 door een Engels bombardement getroffen en totaal verwoest (Het Pompeï van Bilthoven). Na herbouw begin jaren vijftig kwamen daar weer drie winkels onder één dak voor terug: Lunchroom Huize Hommes, en - opmerkelijk - de concurrerende kruideniers De Gruijter en Albert Heijn. Zij op hun beurt maakten weer plaats voor Le Bonheur Interieur (Veldhoven) en nu Brandon kappers (nr. 18), makelaar van Rossem en nu Piccola Italia (nr. 14) en Radio Sound en nu Square 12 (nr. 12).

Opmerkelijk
Gerrit Bloothooft: ‘Het is opmerkelijk dat na de oorlog kruidenier De Gruyter de winkel naast Albert Heijn betrok. Het was toen na Albert Heijn de grootste grootgrutter van Nederland. De katholieken kozen meer voor De Gruyter, protestanten voor Albert Heijn. Maar de winkelketen van ‘het snoepje van de week’ miste de modernisering van de supermarkten en werd in 1971 door SHV overgenomen. In dat jaar werd de winkel in Bilthoven afgestoten. Het pand werd gekocht door Makelaardij Van Rossem, later als Nassau-van Rossem, en Nassau makelaars’.

Makelaar Van Rossum had uitsluitend Utrecht als werkterrein, maar verhuisde (in 1958) naar Bilthoven (Paltzerweg, vervolgens Julianalaan, en uiteindelijk het Emmaplein). Th. J. Nijland startte zijn loopbaan in 1971 bij het kantoor van Van Rossem en opende in 1977 een zelfstandig kantoor aan de Julianalaan en ging in 1981 naar De Kwinkelier. Op Emmaplein 18 zat steeds een banketbakker, voor de oorlog Van der Wart, vanaf 1940 P.J. Hommes, die na de herbouw continueerde als Huize Hommes met ook een lunchroom. Die bleef tot de jaren tachtig.

AH
In mei 1924 werd aan het Emmaplein 12 (toen Soestdijkerstraatweg 132b) een filiaal geopend van kruidenier Albert Heijn die al meer dan 70 winkels in Nederland had. Het was een concurrent voor andere kruidenierszaken; nog afgezien van andere kruidenierszaken aan de Spoorlaan, Vinkenlaan en Julianalaan. In de oorlog werd het filiaal, samen met de naastgelegen fotohandel van Van Dijk in november 1944 door een geallieerde voltreffer geraakt en totaal verwoest. Begin jaren vijftig werd de herbouwde A-H winkel gecontinueerd, maar zelfbediening deed zijn intrede en daar was het pand niet geschikt voor. In 1959 werd daarom verhuisd naar een nieuwe supermarkt op Julianalaan 1, als laagbouw bij de nieuwe Dudokflat, waar nu de Bilthovense Boekhandel is gevestigd. In 1981 was ook dat pand te klein en ging Albert Heijn naar de Kwinkelier.

In de oorlog voerden Engelse vliegtuigen verschillende bombardementen op Bilthoven uit. Het doel was de spoorlijn en ook het bunkercomplex van het commando van het Duitse 88ste legercorps dat belast was met de kustverdediging in Nederland en sinds 1 januari 1944 gevestigd was in BilthovenNoord (tussen Hasebroeklaan, Bilderdijklaan en Tollenslaan). Dat ging wel eens mis. Zo ook op 29 november 1944 toen met name het Emmaplein zwaar werd geraakt. De puinhopen bleven lang liggen en men sprak van ‘Het Pompeï van Bilthoven’. Begin jaren 50 werden de drie vernielde winkelpanden herbouwd.