Raadscommissie heeft veel vragen over zonnepark Maartensdijk

door Guus Geebel

De raadscommissie Openbare Ruimte behandelde op 14 en 19 januari het voorstel van B en W om een ontwerpverklaring van geen bedenkingen af te geven voor het afwijken van de ruimtelijke regels voor het realiseren van een zonnepark met een maximale instandhoudingstermijn van 30 jaar naast de Koningin Wilhelminaweg in Maartensdijk. In het geval een activiteit in strijd is met het bestemmingsplan maar wel ruimtelijk inpasbaar, kan het college de omgevingsvergunning verlenen mits de raad verklaart daartegen geen bedenkingen te hebben.

Er hadden zich 9 insprekers gemeld die als eersten het woord kregen. Als eerste is dat initiatiefnemer Sven Kamphues van IX Zon. Het bedrijf bouwt windmolens en legt zonneparken aan die draaien om duurzame energie op te wekken met nadrukkelijke aandacht voor natuur, waterhuishouding en de belangen van omwonenden. Kamphues stelt dat dit zonnepark een belangrijke bijdrage levert aan de energiebehoefte van de gemeente De Bilt. ‘Met de mensen die rechtstreeks uitkijken op het park zijn afspraken gemaakt. De gemeente vindt het belangrijk om lokaal eigendom te realiseren. IX Zon zet zich in om het eerste zonnepark in De Bilt tot een succes te maken.’ Edwin Plug spreekt in namens de omwonenden. Hij vertelt een petitie te hebben overhandigd aan burgemeester Potters getekend door 651 mensen, inmiddels zijn dat er veel meer. ‘In de contacten met de ontwikkelaar heeft hij mij persoonlijk aanbiedingen gedaan in ruil voor medewerking.’ Plug geeft een voorbeeld van de gemeente Wijk bij Duurstede waar de raad een stokje stak voor de ontwikkeling van een zonnepark, omdat er geen draagvlak bij de bevolking was. Frans Poot spreekt in als voorzitter van stichting Brigida. De stichting zet zich in voor het cultuurhistorisch landschap tussen Het Gooi en Utrecht. ‘In 2017 heeft de raad de routekaart energieneutraal De Bilt opgesteld waarin onder meer staat dat alle opties onderzocht zullen worden voordat zonneparken en windmolens aan de raad worden voorgelegd. Bovenaan de zonneladder staat het plaatsen van zonnepanelen op daken. Zolang het draagvlak niet duidelijk is, is het te vroeg om groen licht aan de ontwikkelaar te geven.’ Hij noemt het gebied door de ligging ervan cultureel erfgoed.

Inspanningen
Namens BENG! wordt ingesproken door Bouwe Taverne. ‘BENG! is een lokale energiecoöperatie met ruim 400 leden die zich inzet voor lokaal eigendom van de opwekinstallaties zoals overeengekomen in het Klimaatakkoord. Lokale betrokkenheid, lokale eigendom en lokale zeggenschap zijn de uitgangspunten van ons werk. De vraag is of het project Achterwetering daaraan voldoet.’ BENG! juicht de komst van zonneparken toe omdat de opwek van daken alleen onvoldoende is. Taverne noemt een viertal punten die voor BENG! van belang zijn. De gemeente heeft met IX Zon een overeenkomst gesloten, niet in te zien door bewoners, waarin een inspanningsverplichting is vastgelegd aan IX Zon om tot 50% lokale eigendom te komen. Voldoende inspanningen vindt BENG! niet voldoende. Het gaat om de juiste inspanningen. BENG! is groot voorstander van dit soort initiatieven en werkt daar graag aan mee. Guus Koster is adviseur bij de Coöperatie-expert die groepen begeleidt en hoe je middels een lokale energiecoöperatie kunt komen naar 50% eigendom van zonne- en energieparken. ‘We willen helder hebben wat de uitgangspunten van de coöperatie zijn en initiatiefnemers willen elkaar leren kennen.’ De initiatiefnemers willen er wat aan verdienen om te investeren in de omgeving. De status van dit moment is dat het initiatief te weinig rendement geeft en een aanleiding om niet verder te gaan om te participeren in dit project. Annemien van der Veen zegt namens omwonenden van het project zonneweide dat in de ontwerpverklaring een aantal zaken staat die niet kloppen. ‘Omwonenden zijn niet allemaal gehoord, ook wij niet, terwijl we direct zicht op de locatie hebben. Wij willen geen Noord-Hollandse toestanden waarbij de energie ten goede komt aan een multinational buiten de gemeente. Verkoop aan buitenlandse investeerders is niet in het belang van omwonenden.’ Ook maakt zij zich zorgen over toename van geluid. De omwonenden hechten eraan dat de spoorbogen die van historisch belang zijn voor hen zichtbaar blijven. Zij concludeert: ‘Wij willen meewerken aan het behalen van de klimaatdoelstellingen door actief mee te denken en wij willen als inwoners profiteren van de gewonnen zonne-energie.’

Daken
Dick en Karien Scholten uit Westbroek waren op 14 september aanwezig bij de energiediscussie tijdens een inspraakavond in Maartensdijk. ‘Daar was geen enkele open discussie. De inspraak ging niet over hoe we deze crisis moeten aanpakken, maar waar de projectontwikkelaar zijn zonnepark kon realiseren.’ Scholten stelt onder meer voor om maatregelen te nemen om het plaatsen van zonnepanelen op daken te bevorderen en parkeerterreinen van daken te voorzien met zonnepanelen. Frank Harbers spreekt in voor Landgoed Persijn. Over de manier waarop dit project is georganiseerd zegt hij dat het op een ad hoc situatie lijkt. Hij denkt dat dit plan niet gemakkelijk te keren zal zijn. ‘Wij willen inzetten op een betere financiële huishouding en een betere inpassing in het landschap.’ Arie van der Vlies spreekt in namens de werkgroep Natuurlijk Maartensdijk die zich bezighoudt met het vergroten van de biodiversiteit en de bekendheid daarvan in en rond Maartensdijk. ‘Laten we eerst onderzoeken hoe we de biodiversiteit op en om bestaande onbedekte landbouwgrond een kwaliteitsimpuls kunnen geven voordat we overgaan tot beslissingen welke tot verarming leiden. Wij verzoeken de gemeenteraad met klem om af te zien van het geven van een verklaring van geen bedenkingen voor dit plan.’

Veel vragen

De commissieleden gaan in op het raadsvoorstel waarbij de inbreng van de insprekers wordt meegenomen. De vragen worden beantwoord door portefeuillehouder Anne Brommersma. ‘Ik heb in de bijdragen van de insprekers en de commissieleden heel veel liefde voor de omgeving gehoord.’ Ze heeft er begrip voor dat het pijn doet als dat gaat veranderen. De 675 handtekeningen voor elkaar krijgen vindt zij een hele prestatie. De zaak waar het om gaat noemt zij een complex dossier. ‘Het is de eerste keer dat we dit bij de hand hebben. Het gaat over de ruimtelijke inpassing, over het lokale eigendom en hoe deze aanvraag zich verhoudt tot de visie op zon en wind. Voor de zomer moet onze regio met een bod komen voor de Regionale Energie Strategie. In maart legt het college een kansenkaart Zon en Wind voor met locaties die voor ons geschikt zijn. Dat is inmiddels in acht bijeenkomsten met de inwoners besproken.’ Het is een uitgebreid participatietraject en het lijkt de wethouder logisch dat gevraagd wordt daarop te wachten voordat over deze concrete vergunningaanvraag geoordeeld wordt. ‘Maar dat mag niet. Zelfs als er in 2021 een nieuw beleid is vastgesteld, dan moeten we dit initiatief beoordelen op het beleid van 2017, want dat is het geldende beleid op het moment dat deze aanvraag bij de gemeente binnenkwam’.

Aanpassingen
‘Voor wonen is dit geen geschikte locatie vanwege de ligging aan de snelweg, dus ook dat is geen reden voor uitstel. IX Zon heeft oktober 2019 een aanvraag ingediend en de wettelijke termijn van zes maanden waarop wij een beslissing moeten nemen is ruimschoots overschreden. Er zijn heel veel aanvullingen gevraagd aan IX Zon. We hebben in december alle stukken compleet aangeleverd gekregen en dat betekent dat wij niet nog langer onnodig kunnen wachten voordat we tot een besluit komen. Participatie gaat in dit project over twee dingen. Over de plek, dus wat vinden onze inwoners en stakeholders ervan. Het andere gaat over lokaal eigendom. Beide vormen van participatie zijn de verantwoordelijkheid van de initiatiefnemer. Die wil een zonnepark realiseren en het is aan de gemeente om daar op ruimtelijke gronden een toets op te doen. IX Zon heeft een aantal ruimtelijke aanpassingen gedaan. Het college zag geen ruimtelijke belemmeringen en legt daarom dit raadsvoorstel voor.’

Lokaal eigendom
Over lokaal eigendom waar veel vragen over waren zegt de wethouder: ‘In de duurzaamheidsagenda is opgenomen dat er sprake moet zijn van lokaal eigendom bij dit soort projecten. Het lastige is dat wij alleen mogen toetsen op ruimtelijke gronden en niet op 50% lokaal eigendom. Die omgevingsvergunning is namelijk een publiekrechtelijke overeenkomst, en een privaatrechtelijk aspect als 50% lokaal eigendom mag je daar niet in meenemen. Daarom hebben we een overeenkomst met IX Zon gesloten met een inspanningsverplichting om te komen tot 50% lokaal eigendom. De meest ideale vorm is als een energiecoöperatie voor de helft van de eigenaar is. Dat betekent dat de opbrengsten van het zonnepark voor de helft terugvloeien naar die energiecoöperatie. De tweede vorm is dat de helft van de winst wordt uitgegeven in vorm van obligaties. Er is bedongen dat in eerste instantie de inwoners uit de groene kernen daarvoor in kunnen schrijven, in tweede instantie alle inwoners van onze gemeente en in derde instantie inwoners uit de regio. Dan is er wel sprake van lokaal eigendom maar geen sprake van zeggenschap. Mocht ook dat niet lukken dan hebben we nog als uiterste een marktconform duurzaamheidsfonds met elkaar afgesproken. Dan stort IX Zon in een fonds.’ 

Samenvatting
Over participatie zegt de wethouder dat advertenties in de kranten lang niet iedereen bereiken. In ieder geval zijn er bijeenkomsten geweest en daarnaast zijn er ook andere gesprekken gevoerd. Zij vat de het proces nog eens samen: ‘IX Zon heeft een vergunningaanvraag gedaan op 25 oktober 2019. Het college legt die voor aan de raad voor een verklaring van geen bedenkingen. Het college kan die verklaring op ruimtelijke gronden niet onthouden. De raad wordt nu gevraagd over deze ontwerpverklaring van geen bedenkingen te besluiten. Daarna leggen we die ter inzage voor zienswijzen. Dan kunnen er twee dingen gebeuren. Stel de raad geeft een verklaring van geen bedenkingen. Dan maken we er een ontwerp van en dan komen er zienswijzen. Geeft de raad de verklaring niet, dan moet dat ook voor zienswijzen worden neergelegd. Het ene of het andere betekent uiteindelijk dat de raad opnieuw, maar dan een definitieve, verklaring van geen bedenkingen voorgelegd krijgt.’ Na deze inleiding gaat de wethouder in op gestelde vragen en opmerkingen. ‘Er was geen aanleiding om een Bibob-toets te doen. Wij hebben met IX Zon een overeenkomst gesloten over lokaal eigendom. Daarin staat dat verkoop een-op-een overgaat naar een rechtsopvolger. Over de kwaliteit van de grond zegt de wethouder dat het agrarische grond is die intensief bemest is en niet interessant voor biodiversiteit. Zonnepanelen op het dak heeft de voorkeur. Samen met onze energiecoöperaties stimuleren wij inwoners daarvoor. Een aantal leden heeft vragen die in de eerste termijn gesteld waren niet beantwoord gezien. Die worden alsnog beantwoord.

Wethouder
Anne Brommersma zegt na de tweede termijn van de commissie onder meer dat de commissie haar een grotere rol toedicht dan zij heeft. ‘Als gemeente hebben we maar een zeer beperkte rol. Het is niet aan ons om buiten onze verantwoordelijkheden te treden. Dat alles al vastligt in regeltjes en dat de raad geen enkele ruimte heeft klopt niet. Het zijn door de raad vastgestelde regels waar het college zich aan houdt. Het is wel degelijk politiek en met dat je een afweging moet maken op ruimtelijke gronden bedoel ik niet dat daar geen enkele ruimte in is. Er is wel ruimte maar het moet ook juridisch standhouden. Over de technieken voor bodemonderzoek is afgesproken dat bij de start van de bouw de archeologische onderzoeken gereed moeten zijn en op dit moment kan dat nog niet omdat nog niet exact bekend is waar gegraven zal worden voor de panelen. Over twee geplande bijeenkomsten zegt de wethouder dat de gemeente een vergunningaanvraag moet beoordelen op het beleid dat geldend is op het moment dat de aanvraag wordt ingediend. Zelfs als we dit zouden uitstellen totdat het beleid door de raad is vastgesteld moeten we dit beoordelen op het zonneveldenbeleid uit 2017. De wethouder vindt dit verwarrend. Voorzitter Krischan Hagedoorn concludeert dat het een bespreekpunt in de raad op 28 januari wordt. Als bespreekpunten noemt hij de ruimtelijke argumenten, zonnepanelen op daken, de ruimtelijke inpasbaarheid en de cultuurhistorische ruimtelijke randvoorwaarden, participatie en lokaal eigendom, de ontijdigheid van dit raadsvoorstel, Persijn en het Noorderpark.