Herdenking Fort De Bilt

door Henk van de Bunt

Jaarlijks is er in het Fort De Bilt een herdenking van de verzetsstrijders, die hier in de Tweede Wereldoorlog op vaak brute wijze werden omgebracht door de Duitse bezetter. Behalve hen hebben hier ook veroordeelde politieke gevangenen en slachtoffers van represailles gevangen gezeten en velen zijn nooit weer naar huis terug gekeerd. 

Om deze gruwelijkheden blijvend in gedachte te houden is in 1949 de Stichting Herdenkingsmonument Fort De Bilt opgericht door de Utrechtse afdelingen van het voormalig Verzet Nederland en de Nederlandse Vereniging van Ex-Politieke Gevangenen in de Bezettingstijd. 

Monument

Het monument in Fort De Bilt bestaat uit een wit natuurstenen beeld van een vrouwenfiguur met een kind en een hond. Het is ontworpen door Horst Jungblud. In de rechterhand houdt de vrouw een lauwerkrans vast. Onder het beeld is een plaquette van wit natuursteen aangebracht met de tekst ‘Den vaderlandt ghetrouwe blyf ick tot inden doet’. Bij de plaquette staat een ijzeren kruis. Op zes gedenkplaten die zijn aangebracht ter weerszijde van de trap die naar klokkenstoel met de luidklok leidt staan de namen van de gefusilleerden.

Herdenking

De herdenking op Fort De Bilt is altijd op de zaterdag voorafgaand aan de 4^de mei. In 2020 zou dat dus zijn op zaterdag 2 mei. De coronamaatregelen verbieden samenkomsten tot 1 juni; dus werd ervoor gekozen te herdenken in de lijn met de dodenherdenking op de Dam; een herdenking zonder publiek. Van 12.00 tot 18.00 uur was het fort toegankelijk voor individueel herdenken en eventuele bloemen en bloemstukken konden worden gelegd. Vanaf 17.55 uur was er klokgelui; de vlag hing de gehele middag al halfstok. 

Klokgelui

Om 18.00 uur startte de herdenking zonder publiek en stopte het klokgelui. Voorzitter Herman Steendam hield een korte inleiding over het verloop van de plechtigheid, alle namen op de zes naamstenen werden door zes personen voorgelezen met telkenmale de afsluitende woorden uit het gedicht Vrede van Leo Vroman: Kom vanavond met verhalen, hoe de oorlog is verdwenen, en herhaal ze honderd malen, alle malen zal ik wenen. 

Na nog enkele woorden van Herman Steendam was er het trompetsignaal, waren er twee minuten stilte en speelde een trompetter de melodie van het Wilhelmus. De weinige aanwezigen verlieten het herdenkingsterrein, de vlag ging weer in top en er was opnieuw -ditmaal een afsluitend - klokgelui.