Plek van plezier 'Zwembad De Kikker'

door Henk van de Bunt

Op zaterdag 14 september vond de Open Monumentendag plaatst. Dit jaar was het (landelijk) thema 'plekken van plezier';  hoe hebben mensen zich in de loop der eeuwen vermaakt en welke monumenten zijn daarvoor het decor of het podium geweest?

Burgemeester Sjoerd Potters opende de Open Monumentendag op de Biltse Duinen in Bilthoven. Er was op diverse plaatsen en via internet een fietsroute beschikbaar, die langs de opengestelde monumenten in de zes kernen leidde. De Vierklank stipt een aantal van de 'plaatsen van plezier' aan, die in de fietsroute zijn opgenomen, en put daarbij vrijelijk uit haar eigen archief van 25 jaren jong.

Zwembad De Kikker
Dorpshistoricus Koos Kolenbrander vertelt in december 2006 uitvoerig over het zwembad De Kikker aan de Ruigenhoeksedijk te Groenekan - toen t.g.v. het 75-jarig bestaan: 'De zwemvereniging De Kikker is officieel op 9 mei 1931 opgericht, maar de verhalen over het zwemmen in de gracht van fort Ruigenhoek gaan terug tot 1911. In het archief van de gemeente Maartensdijk bevindt zich een document uit juli 1923, ondertekend door de toenmalige Gemeentesecretaris Vossestijn en de 'Eerstaanwezend Ingenieur der Genie'. In dit van twee officiële stempels voorziene document wordt aan de toen twintigjarige kantoorbediende D. Ravenstein uit Groenekan vergunning verleend om te zwemmen in 'het daarvoor bestemde gedeelte' van de fortgracht'.

Stadshistoricus
'De stadshistoricus Dr. Reeskamp stoeit in een stukje in het Nieuw Utrechts Dagblad van 19 mei 1956 ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het zwembad ook al met de oprichtingsdatum. Op een bij zijn artikel geplaatst fotootje uit 1911 zwemmen drie leden van de familie Copijn in de fortgracht. Reeskamp schrijft, dat de eerste 'zwemmerij' in de fortgracht min of meer clandestien was. Maar er was aan het begin van de vorige eeuw een buitengewoon geschikte fortwachter, die de prettige eigenschap bezat, om bij dit punt 'een oogje dicht te doen'. Zelfs problemen over gemengd of niet gemengd zwemmen bestonden er niet. Men verkleedde zich in de dichte oeverbegroeiing en kijkers kwamen er nooit in deze uithoek van de polder. Rond 1921 was er een vaste kern van Groenekanners die zomers in de fortgracht zwommen'.

Boekhouder
'Op 9 juni 1922 is er door het Departement van Oorlog officieel toestemming verleend om in de fortgracht te zwemmen. Er was een groepje zwemmers onder aanvoering van de boekhouder van de firma Copijn, de heer C. Leeflang, dat daar regelmatig gebruik van maakte. Op 9 mei 1931 is onder leiding van de heer Leeflang de zwemvereniging De Kikker opgericht. De vereniging heeft de beschikking over een gedeelte van de fortgracht. De wateroppervlakte van het zwembad bedraagt 3400 m² met 1300 m² terrein voor de kleedhokjes en terras. Op een losse aantekening in een fotoboek uit 1960 van het zwembad wordt de keuze voor de naam De Kikker voor het zwembad humoristisch verklaard: 'Vooral de tekening van onze springende naamgever - het meest vrouwelijke dier - oogstte veel lof. Waarom het meest vrouwelijke? Omdat een kikker: een grote bek heeft, altijd kouwe poten heeft, en .. .iets te dom is voor de ooievaar!'

Bovengebit
'Van lieverlee ontstond er wat meer behoefte aan comfort. Er werden tweemaal vijf houten kleedhokjes gebouwd. Deze hokjes hebben er tot de hongerwinter van 1944 gestaan. In de winter van 1944 zijn ze allemaal in de kachel verdwenen. Saillant detail daarbij was dat de eerste badmeester niet kon zwemmen, hij had watervrees. Toch zijn er nooit ongelukken gebeurd. Alleen de latere wethouder Versteeg (Maartensdijk) raakte tijdens een sierlijke duik zijn bovengebit kwijt. Het kleinood is ondanks grondig zoeken nooit meer boven water gekomen. Het kostte de arme man 35 harde guldens'.

Zondag
'De zondag is er niet om te zwemmen. Een enkele keer kreeg het zwembad aandacht in de gemeenteraad. Over de subsidie werd meestal niet moeilijk gedaan. Maar tijdens de behandeling van de politieverordening in de raadsvergadering van 26 januari 1938 ontstond er discussie: In een artikel is een verbod opgenomen op het gemengd zwemmen op zondag. Een raadslid wil, hoewel hij een tegenstander van gemengd baden is, dit verbod schrappen, omdat het tijdens wedstrijden op zondag mogelijk moet zijn gemengd te zwemmen. 'Het is een spel, geen arbeid', zegt hij. Een ander raadslid is het daar niet mee eens. Hij merkt op dat de Overheid de dienaresse Gods is om het kwaad te weren. 'De zondag is er niet om te zwemmen', voert hij aan. Na discussie wordt na stemming besloten de uitgesloten ontheffingsmogelijkheid op het verbod op gemengd zwemmen op zondag te laten vervallen'.

Bevrijding
'Na de bevrijding is de vereniging waarschijnlijk om financieel-technische redenen omgezet in een stichting, de enige stichting, die is vermeld in de annexatiewet van 1954 vanwege de geldelijke deelneming van Utrecht (70 %) en Maartensdijk. Er werden twee 25 meter lange steigers precies 50 meter van elkaar haaks op de kant gebouwd als wedstrijd-bad. Twee jaar later besteedt het dagblad Het Centrum aandacht aan de plannen van De Kikker om het zwembad uit te breiden. De gemeente Utrecht steunt in augustus 1958 stichting Zwembad De Kikker met een lening van 60.000 gulden. De Kikker telt volgens het dagblad Het Centrum in 1959 2000 leden. In het artikel komt ook mevrouw Van Walsum aan het woord die al negen jaar samen met ome Jan Spaapen het zwemonderwijs bij De Kikker verzorgt en gemiddeld per seizoen tweehonderd kinderen voor hun 'kikkertje' opleidt'.

Schapenhokken
'Op zaterdag 18 juni 1960 opent de voorzitter van de stichting De Kikker de heer G. Glerum het verbouwde zwembad. Burgemeester mr. H.H. Schuller en wethouder De Nooy hijsen tijdens de opening de Kikkervlag. Er zijn 110 stenen kleedhokjes voor ouderen beschikbaar en twee gemeenschappelijke 18 meter lange kleedruimten, zgn. schapenhokken, voor de jeugd. Vier moderne toiletten met waterspoeling maken het geheel compleet. De Kikker is voortaan officieel een wedstrijd-bad. In het weekend worden er polodagen georganiseerd met competitiewedstrijden, waar nationale teams aan deelnemen'.

De kikker kwaakt
'Tot 1975 schijnt alles op rolletjes te lopen. Totdat in dat jaar het toenmalige stichtingsbestuur zijn zorg over de exploitatie van het zwembad aan de gemeente Maartensdijk kenbaar maakt: de verkoop van abonnementen en leskaarten loopt sinds 1970 terug. Een van de oorzaken is volgens het bestuur de komst van het recreatie-bad De Maarsseveense Plassen en de opening van een nieuw zwembad in Overvecht dat De Kwakel zal gaan heten. Het bestuur van De Kikker vreest dat het grote publiek via het werkwoord 'kwaken' zekere associaties met een kikker zal leggen, waardoor misverstanden zullen ontstaan en de Stichting in haar belangen zal worden geschaad'. Het bestuur van de stichting Zwembad De Kikker vraagt het college van B & W in Maartensdijk hen de gelegenheid te geven om tot een gedachtewisseling te komen: 'Wij koesteren niet de verwachting, dat een dergelijk gesprek ineens de oplossing van alle problemen zal brengen, doch hebben wel de hoop dat het ons kan helpen bij het uitstippelen van de lijnen waarbij wij ons beleid voor de toekomst zullen moeten formeren'. Of dit gesprek heeft plaatsgevonden en met welk resultaat valt niet te achterhalen'.

Over zwembad De Kikker (www.zwembaddekikker.nl) lezen we in 2019: 'In deze tijd van plastic, beton en chloor zijn er nog steeds schone plekjes te vinden om te zwemmen. De Kikker is zo'n plekje. Hier zwemt u nog in puur natuur water, dat haar oorsprong ontleent aan een aantal wellen in de fortgracht van Fort Ruigenhoek. Dit fort, dat sinds 1870 bestaat ligt in het waterwingebied van Maartensdijk en wordt ook nog eens door veel groen omzoomd. Deze rustige omgeving is een gastvrij thuis voor o.a. futen, meerkoeten, kwikstaartjes en vele andere soorten vogels. Hiervan kunt u tijdens het trekken van uw baantjes ook genieten'.