Stichting Brigida eert Wim van Schaik met symposium

door Guus Geebel

Zaterdag 13 oktober organiseerde Stichting Brigida in een volle Hervormde Kerk van Westbroek een symposium waarbij een aantal sprekers vanuit verschillende invalshoeken hun visie gaven op de ontwikkelingen in het Noorderpark. Daarmee werd tevens eer bewezen aan de vorig jaar overleden Wim van Schaik, oprichter van de stichting. Het programma werd muzikaal omlijst door Herman Sietsma op het kerkorgel.

Het symposium werd geopend door Jaap Schuttevaer, voorzitter van Stichting Brigida. Hij heet in het bijzonder Hella van Schaik en haar zoon Wim van harte welkom. Schuttevaer gaat terug naar 7 oktober 1996 toen bij hem als notaris de oprichtingsakte van Stichting Brigida is verleden. De stichting werd opgericht met als doel de cultuurhistorische waarden van het gebied tussen Utrecht en Hilversum te benadrukken. 'De toekomstvisie die de gemeente De Bilt voor dit gebied onlangs heeft vastgesteld maakt ons een beetje huiverig, niet dat daar zoveel bedreigingen instaan, maar wel zaken die bedreigingen waar zouden kunnen maken.' In een getoonde aflevering van 'Van Gewest tot Gewest' uit 1996 spreekt Wim van Schaik al duidelijk zijn bezorgdheid uit over ontwikkelingen die het gebied Noorderpark kunnen bedreigen.

Vasthoudendheid
Wim van Schaik jr. haalt herinneringen aan zijn vader op. Hij heeft het optimisme en de vasthoudendheid van zijn vader altijd bewonderd. 'Hij wilde de natuurwaarde van het Noorderpark behouden en heeft zich daar altijd sterk voor gemaakt.' De ondertekening van de stichtingsakte van Brigida woonde zijn zoon niet bij omdat het vliegtuig waarmee hij vanuit de Verenigde Staten naar Nederland vloog terug moest keren waardoor hij te laat was. 'Mijn vader bleef altijd in de goede afloop geloven. Als er iets was besloten waar hij het niet mee eens was zei hij thuis niet het is verloren, maar dat het bijna gewonnen was.'

Klimaatverandering
Biochemicus Wim Baas presenteert de bijdrage die hij in 2001 hield tijdens het tweede Westbroek Symposium in het kader van tien jaar natuurontwikkeling in het zoddengebied. Hij geeft daarin aan hoe in de loop van de eeuwen het gebied is ontstaan, de rol van het bodemleven en de effecten op mogelijke toekomstige ontwikkelingen. Baas vertelt dat sinds 2013 een deel van het Noorderpark valt onder Natura 2000, een netwerk van beschermde gebieden in de Europese Unie. Daarnaast is het Noorderpark als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie voorwaardelijk genomineerd om in 2020 te worden opgenomen op de werelderfgoedlijst. Inmiddels is de relatie tussen het verlagen van het polderpeil en het dalen van veenbodems algemeen bekend. Dat heeft een belangrijk aandeel in de uitstoot van co2 in Nederland. Daarom mag de veenbodem niet meer zakken. Als hoofdoorzaak van de toegenomen daling noemt hij de onttrekking van water door de Heuvelrug waardoor de grondwaterstand flink is gedaald. De laatste berichten over klimaatverandering noemt hij alarmerend.

Herinrichting
Henk van den Broek vertelt hoe hij als agrariër in contact kwam met Wim van Schaik en dat ze best waardering voor elkaar hadden. Het schetst de plannen die in de loop der jaren voor het gebied langs kwamen. In de jaren zeventig werd voor het Noorderpark een ruilverkaveling aangevraagd. Op advies van de Centrale Landinrichtingscommissie werd het een herinrichting. 'Er kwam een herinrichtingscommissie Noorderpark die het snel eens werd over waar natuur, waar landbouw en waar recreatie moest komen. Dat werd uitgewerkt, maar als het gerealiseerd moest worden zou het Noorderpark te klein zijn. Er zaten nogal wat bestuurders in de commissie die gewend waren dat er onderhandeld moet worden om tot resultaat te komen en zo kwam een landinrichtingsplan tot stand dat begin negentiger jaren aan de streek werd voorgelegd.' Wim van Schaik procedeerde tegen de plannen en als hij had verloren legde hij zich bij de uitspraak neer. 'Maar ik hoor nu dat hij thuis wat anders zei', zegt Van den Broek lachend. Hij vat zijn kijk op het Noorderpark nu als volgt samen: 'De landbouw is minimaal en voor de zittende bedrijven is Natura 2000 best bedreigend, want de overheid zwalkt nog wel eens wat.'      

Werelderfgoed
Historicus Anne Doedens gaat in op de rijke cultuurhistorie van het gebied. Hij vertelt dat In 1874 de Vestingwet wordt aangenomen en de waterlinie de verdediging van het land wordt. 'Het hoort bij de geschiedenis van de defensie van ons land en pas de laatste jaren worden de forten beschermd. Wim van Schaik heeft zich altijd ingezet om de forten te beschermen. De Stelling van Amsterdam is werelderfgoed, maar de Nieuwe Hollandse Waterlinie is decennia ouder en veel belangrijker, maar nog steeds geen werelderfgoed. Doedens vindt dat het de hoogste tijd wordt om een van de meest memorabele landschapsmonumenten waar Wim van Schaik voor streed eindelijk de plek te geven die het verdient.

Heiligen
Nic Adema licht de historische muurschilderingen in de kerk van Westbroek uit. 'De heiligen waren in de Middeleeuwen geloofshelden die overleden waren en al bij God waren. De eenvoudige mensen uit de Middeleeuwen richtten zich wat gemakkelijker tot mensen dan tot God. Die heiligen hadden het, net als zij, aan den lijve ondervonden wat het betekent om mens te zijn en dat was niet makkelijk. De heiligen kregen een vaste datum in het jaar en hadden hun attributen. Zij werden ook patroonheiligen. Brigida is de patrones van de koeien en wordt afgebeeld met os, ezel en kindje. Brigida is een mystica en heeft visioenen. Ze heeft een visie en Wim van Schaik werd daardoor gegrepen. Hij vond dat de boeren voor het landschap moesten zorgen en dat doet Brigida indirect ook.'

Na de afsluiting van het symposium overhandigt Jaap Schuttevaer het eerste exemplaar van een herdruk van het boek 'Boeren, Soldaten en Heiligen' aan Hella van Schaik.