2018 Jaar van Verzet

door Henk van de Bunt

Het Platform Herinnering Tweede Wereldoorlog (Platform WO2) heeft 2018 uitgeroepen tot themajaar 'Jaar van Verzet'. Gedurende dit jaar wordt in heel het land extra aandacht besteed aan de rol van het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog als historisch verschijnsel én bron van inspiratie.

Het Platform WO2 is een netwerk waarin tal van organisaties, waaronder het Nationaal Comité 4 en 5 mei samenwerken. Ook bij de herdenking in Maartensdijk op 4 mei in de Sint Maartenskerk zal dit thema centraal staan.

Verzet staat in 2018 centraal in herdenkingen, vieringen, musea en educatie. Het gaat daarbij om verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en ook de inspiratie die het ons nu nog biedt. Het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog is nog altijd een bron van inspiratie. De ervaringen en de verhalen van verzetsstrijders kunnen ons helpen reflecteren op en leren omgaan met de vraagstukken van nu. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de rechtstaat buiten werking gesteld. Er was sprake van willekeur, vervolging, terreur en moord. Verreweg de meeste mensen probeerden er het beste van te maken en gingen zoveel mogelijk door met hun dagelijks leven.

De Avond
In de bijeenkomst in de Kerk van Sint Maarten aan de Nachtegaallaan in Maartensdijk zal o.a. Florus van Amerongen over de oorlogsherinneringen van zijn vader Arie van Amerongen vertellen: 'Mijn vader is op 20 april 1936 geboren. Toen de oorlog uitbrak was hij dus nog maar 4 jaar oud. Maar die oorlogstijd heeft onuitwisbare indrukken bij hem achtergelaten. Als kleine jongen heeft hij de oorlog heel bewust meegemaakt. Het gezin Van Amerongen woonde op boerderij De Avond, achter in het dorp Maartensdijk. Aan de Oude Gezichtslaan 295 op de grens met Bilthoven'. Florus zal namens zijn vader vertellen over de inkwartiering van Duitse soldaten in boerderij De Avond.

Middach
Bijna altijd wordt de Avond in één adem genoemd met de boerderijen Morgen en de Middach. Historicus Anne Doedens vertelt hierover: 'In de Biltse monumentenbeschrijving (1971) lezen we: 'Aan de Gezichtslaan 115 staat 'De Middach', een grijs gepleisterde boswachterswoning van één bouwlaag met een riet-gedekt zadeldak. De woning dateert uit de tweede helft van de negentiende eeuw. Reeds in de zeventiende eeuw wordt de naam 'Middach' in verband met dit gebied genoemd'. Ook huidige bewoner (oud-)boswachter Hans Hoogerwerf bevestigt dit: 'Het is een zekere Cornelis Gelisz Middach, die vanaf 1615 een hofstede van het Vrouwenklooster pacht. Aan het eind van de zeventiende eeuw wordt deze geslachtsnaam gebruikt als naam voor de hofstede. In het midden van de negentiende eeuw is de hofstede uitgegroeid tot een buitenplaats die al vanaf het einde van de achttiende eeuw omgeven wordt door twee boerderijen met de namen 'De Morgen` en 'De Avond'. De oorspronkelijke hofstede/buitenplaats is verdwenen maar de naam is overgegaan op de boswachterswoning. De naam 'De Middach' is aangebracht op de deurkalf van de voordeur'.

Eyck
Ronald van Immerseel is coauteur van een boek over Landgoed Eyckenstein: 'In de administratie van vroegere eigenaar Maurits Jacob Eyck van Zuilichem zijn 'duidelijke' verwijzingen en aantekeningen te vinden: 'Ao. 1802 heb ik aangekocht de hofsteden de Morgen en den Avond voor f.10.000, zijnde alle bij Eyckenstein gelegen. De gebouwen waren in geene besten toestand zoo dat daar aan groote onkosten zijn besteed'. '1802: 'dit jaar wierden eyken boomen op de laan van de boerderij den Avond tot aan het Berkenbosch uitgeroeid en in derzelver plaats beuken en berkenheesters geplant'. '1805: Het schapenhok op de hofstede den Avond wierd ook geheel vernieuwd en van steen opgehaald. '1806: 'Dit jaar is het achterhuis van den boerderij den Avond geheel vernieuwd gelijk ook het volgend jaar een geheel nieuw karnhuis wierd aangebouwd' en 'Ao 1826 kocht ik bij publieke veiling de landgoederen den Eykelkamp en de Middag alle annex gelegen voor de vrij aanmerkelijke som van f.26.796 doch die koop leverde eene vrij goede revenu door de uitgestrekte boschen en landen'. Van Immerzeel vervolgt: 'Boerderij de Avond is mogelijk nog ouder dan Eyckenstein. Behalve De Avond waren er nog twee boerderijen De Morgen en De Middach, die eveneens al heel oud zijn. Boerderij De Morgen is door Mr. Willem Carel baron van Boetzelaer afgebroken.

Overdenking
Vrijdag 4 mei zal wethouder Madeleine Bakker - Smit de herdenkingsbijeenkomst openen en zullen Florus van Amerongen en Bertine Oostveen - de Rooy namens resp. zijn vader en haar grootvader in verhalende vorm bijdragen leveren. Het slotwoord zal worden uitgesproken door pastor Gerard de Wit. Er is een muzikale bijdrage van het Algemeen Zangkoor Maartensdijk . Na een stille tocht naar het Maertensplein zullen er bij de vlag koralen worden gespeeld door muziekvereniging Kunst en Genoegen. Deze muziekvereniging verzorgt ook de begeleiding bij het zingen van twee coupletten van het Wilhelmus, na de traditionele twee minuten stilte voor over- en herdenking. Tot slot zal er nog een gedicht worden gelezen.