Een bijenvolk is een toverbron

door Waler Eijndhoven

Samen voor Hollandsche Rading organiseerde woensdag 4 april een bijzondere thema-avond over biodiversiteit en de rol die de bij daarin speelt. De Groenekanse bijenhoudster Sonne Copijn vertelde over het belang van de bij in de natuur. Na haar lezing kon iedereen voorstellen doen voor een bij-vriendelijk Hollandsche Rading.

Voor Copijn met haar verhaal losging, vertelde Oot Verharen, lid van de adviesgroep Goois Natuurreservaat (GNR) over het wel en wee van het Goois Natuurreservaat (GNR). Begin 2016 ontvouwde het Goois Natuurreservaat haar plannen om een natuurverbinding te creëren tussen de Hoorneboegse Heide en het Hilversums Wasmeer. Deze verbinding maakt gebruik van de natuurbruggen over de A27 en de Utrechtseweg. De Provincie Noord-Holland en het GNR waren echter niet tevreden over deze natuurbruggen en wilden 85 hectare bos kappen tussen de twee gebieden om zo heide te ontwikkelen. 'Na de grote weerstand Uit Hollandsche Rading en Hilversum tegen het plan om zo'n 80-000 à 90.000 bomen te kappen werd het ontwerp niet in uitvoering gebracht', vertelt Verharen. 'Maar er móet een verbinding komen tussen beide gebieden'. Bosdieren als ree, das, boommarter, bosmuis en hazelworm lijden hier niet onder, maar dieren als de levendbarende hagedis en de boszandloopkever wel. Verharen: 'Alle dieren zijn belangrijk, dus moeten ook alle biotopen in de verbinding voorkomen. Om aan de eisen van de bevolking tegemoet te komen, heeft de GNR nu naar andere scenario's gezocht, eentje met grote bomenkap voor maximale biodiversiteit en een scenario met minimale bomenkap. De adviesgroep zoekt naar een mix van beide oplossingen.

Toverbron
'Een bijenvolk is een toverbron, hoe meer je eruit drinkt, hoe rijker hij gaat stromen', zo begint Sonne Copijn haar verhaal over de bij. Deze spreuk uit een boek van Frisch is haar leidraad voor deze avond. Het gaat slecht met de bij, meer dan 57% van de 360 soorten is bedreigd en staat op de Rode Lijst. Niet zo'n vrolijk begin van de avond. Copijn: 'Door allerlei oorzaken is 90% van de agrarische gebieden in Nederland niet meer geschikt voor bijen, hommels en vlinders. Niet alleen een probleem voor de bijen, maar ook voor de mens. Al deze insecten zijn namelijk verantwoordelijk voor ons voedsel, zoals appels, kersen, broccoli, aardbeien, pompoenen en komkommers. Gelukkig krijgen steeds meer mensen en ook bestuurders interesse in bijen'. Een bijenleven is dan ook zeer interessant, volgens Copijn.

Bijenvolk
In het vroege voorjaar telt een bijenvolk ongeveer 15.000 bijen. Als de temperatuur stijgt in de lente, legt de koningin soms meer dan 2.000 eitjes per dag. Na ongeveer drie dagen komt de larve uit het eitje. Deze wordt gedurende zes dagen verzorgd door werkbijen en verpopt zich daarna. Een kleine twee weken later wordt een jonge werkbij geboren. Binnen een paar maanden groeit een bijenvolk uiteindelijk uit tot ongeveer 50.000 bijen. Dankzij overbevolking gaat de koningin over tot het leggen van eitjes zonder sperma, waaruit mannelijke darren worden geboren. Het bijenvolk kiest uit de aanwezige eitjes er een paar uit, die speciaal voedsel krijgen. Hieruit ontstaan weer koninginnen.

Neonicotinoïde
Helaas zijn veel bijen niet meer zeker van een bestaan. 'Bijen en andere insecten worden vooral bedreigd door de landbouw in Nederland. Waar zien wij nog weilanden met wilde bloemensoorten als klavers? Korenbloemen? Paardenbloemen? Pinksterbloemen? Weilanden zijn dorre woestijnen geworden, zonder enig leven. Zelfs bermen langs de weg worden kortgemaaid. Een andere grote bedreiging is het gebruik van neonicotinoïden, een pesticide waaraan vele insecten sterven'. In de jaren '60 gebruikten agrariërs veelal DDT, een gif waaraan veel insecten, maar ook veel dieren hoger in de voedselketen het loodje legden. Uiteindelijk werd dit landbouwgif verboden. Nu gebruikt men in de landbouw imidacloprid, een landbouwgif dat 7.000 maal giftiger is dan DDT. Copijn: 'Veel automobilisten vragen zich af waarom zij hun voorruit nooit meer hoeven te wassen na een ritje. Uit onderzoek blijkt dat in veertig jaar tijd het aantal insecten met 75% is gedaald'.

Ommekeer
Om bijen weer meer zicht te geven op een fijn bestaan in Nederland, is een ommekeer nodig. 'Burgers kunnen heel veel doen voor bijen, hommels en vlinders en dergelijke', vertelt Copijn. 'Laat bloemen als fluitekruid, speenkruid, paardenbloemen, knoopkruid, hondsdraf en zevenblad gewoon staan in de bermen. Ook bomen als wilgen, peer, vogelkers en linde zijn voedselrijk voor insecten. De meeste bijen vliegen slechts 150- 500 meter naar een voedselbron. Verder kunnen zij niet vliegen'.

Tot slot werd bewoners van Hollandsche Rading gevraagd waar zij graag zogenaamde bijenoases willen zien. Diverse plekken werden aangegeven: het weiland achter de school, bij het hertenkamp, langs de Vuursche Dreef en de Graaf Floris V weg, taluds A-27, groene daken en eigen tuinen.

Enthousiast
Wethouder Ebbe Rost van Tonningen, portefeuillehouder voor beheer Openbare Ruimte is blij met de initiatieven vanuit Hollandsche Rading. 'Naar aanleiding van een lezing over de alarmerende situatie van bijen door Sonne Copijn, ontstonden verschillende initiatieven voor het aanleggen van bijenvriendelijke bloemenperken', vertelt hij. 'Geweldig deze lezing en de enthousiaste bewoners. En voor een heel goed doel. De bedreigde bijen zijn essentieel voor de biodiversiteit. Zij verzorgen met andere insecten de bevruchting van planten, doordat zij van bloem naar bloem vliegen. En daarmee ook voor de voortplanting van planten die voor onze voedselvoorziening noodzakelijk is. Die bloemen moeten er dan wel zijn'.