Lezing over Jacoba van Tongeren

door Henk van de Bunt

Verhalen over vrouwen in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog gaan vaak over koeriersters. Er waren ook vrouwen die leiding gaven aan verzetswerk. Jacoba van Tongeren was één van hen, maar haar vele werk bleef praktisch onopgemerkt.

Woensdag 18 april houdt de Historische Kring d'Oude School in De Bilt haar algemene ledenvergadering. Na de pauze is er een lezing van Bilthovenaar Paul van Tongeren over zijn tante Jacoba van Tongeren, leidster van een grote, onbekende verzetsgroep. Van Tongeren schreef, gebaseerd op de authentieke memoires, een boek over zijn tante Jacoba en vertelt haar verhaal, dat spannend, fascinerend, intrigerend, onthullend en ontroerend is. Jacoba was een vrouw in een mannenwereld, die zichzelf trouw bleef en deed wat ze vond dat ze moest doen.

Verwijzingen
Paul van Tongeren: 'Ik heb me persoonlijk mijn leven lang niet met WOII willen bezig houden. Mijn vader en grootvader zijn in de oorlog door de nazi's vermoord en dat had grote impact op mijn jeugd. Toch ging ik op zoek naar zijn familiegeschiedenis, naar aanleiding van vragen van mijn kleinzoons. Bij de NIOD vond ik verwijzingen naar de Herinneringen van Jacoba, die al 50 jaar in het archief van de Vrijmetselaren lagen. Het waren brieven aan omroeppastor Klamer, bij wie ze vertrouwelijk steun zocht'.

Wilskracht
'Jacoba van Tongeren, mijn tante, was een bijzondere vrouw, die met grote wilskracht en een bezielende geestkracht een grote verzetsgroep heeft geleid. Na de oorlog bleef zij echter volkomen onbekend. Eind jaren dertig van de vorige eeuw woonde Jacoba op de Vijverlaan hier in Groenekan, waar zij herstelde van een zeer ernstige vorm van een streptococcusinfectie. Haar vader had daar een eenvoudig zomerhuisje, waar het gezin vaak 's zomers verbleef of in de weekeinden. Hij kende de omgeving goed. Als Jacoba uit het ziekenhuis wordt ontslagen, huurt vader Van Tongeren een huis voor haar aan de Vijverlaan 45 in Groenekan. Daar gaat Jacoba wonen, met een huishoudster. Vier-vijfde van het huis wordt verhuurd; daarvan kan Jacoba leven en de huur aan haar vader betalen. Ze is nog erg ziek als ze in Groenekan aankomt: Stapje voor stapje knapt Jacoba op. Haar ijzeren zelfdiscipline en de hulp van dierbare vrienden zorgen voor een wonderbaarlijk herstel. Later schrijft ze in haar memoires: 'Zonder vader, zonder dokter, zonder huishoudster en twee trouwe vrienden zou ik het nooit gerooid hebben'. Nu het wat beter met haar gaat, popelt Jacoba om wat om handen te hebben'.

Inspiratie
Jacoba was de enige vrouw die een grote verzetsgroep heeft geleid gedurende de hele oorlog, van 1940 tot 1945. Op 1 mei 1944 kreeg Jacoba in de Nieuwe Kerk in Amsterdam de volle steun van de scriba van de Hervormde Kerk. Zij mocht zich de Hervormde Groep 2000 noemen. Merkwaardig genoeg heeft de Hervormde Kerk na de oorlog nooit aandacht besteed aan wat zij heeft gedaan.

Jacoba was een heldin maar heeft een tragisch leven geleid. In haar dertiger jaren heeft ze tbc gekregen waardoor ze zeven jaar moest kuren. In de oorlog heeft zij ernstig geleden, haar vader kwam om, haar broer werd doodgeschoten door de nazi's, en veel hoogstaande. Medestrijders werden gefusilleerd. Zij raakte in een groot conflict met de grote verzetsman Henk van Randwijk, die vond dat een vrouw geen verzetsgroep kon leiden.

Jacoba is een bron van inspiratie. De publicatie van het boek over Jacoba en Groep-2000 in 2015 heeft ook het debat over de onderbelichte rol van vrouwen in het verzet gestimuleerd.

Lezing
De vergadering van de Historische Kring wordt gehouden in het WVT-gebouw aan de Talinglaan in Bilthoven en begint om 20.00 uur voor leden. De lezing van Paul van Tongeren is aansluitend aan de Algemene Ledenvergadering. Aanvang 21.00 uur. Niet -leden betalen 3 euro toegang. Voor meer informatie: secretaris@historischekringdebilt.nl of kijk op de website www.historischekringdebilt.nl