Postkantoren in De Bilt

door Henk van de Bunt

PostNL sluit niet uit dat zijn bezorgers binnenkort nog maar drie dagen per week de post rondbrengen. Een Europese richtlijn verplicht nu nog bezorging op minimaal vijf dagen van de week. In deze tijd van extra wenskaartjes kijken we in een aantal afleveringen naar het verleden van de post, de bezorging en de (voormalige) kantoren in deze regio.

Het laatste postkantoor van Nederland (aan de Neude in Utrecht) sluit in 2011 haar deuren definitief als laatste van totaal 250 postkantoren in de daaraan voorafgaande drie jaar. Nooit meer voor het loket in de rij staan voor postzegels, het versturen van een pakketje of het overschrijven van je kenteken. Toen het definitieve einde van een tijdperk: voortaan moet je voor postzaken naar de supermarkt of de boekwinkel.

In de wet staat hoeveel postkantoren of servicepunten PostNL moet hebben in Nederland. Met 'servicepunt' bedoelen we een balie van PostNL, die men vindt binnen een andere winkel. PostNL moet ervoor zorgen dat minimaal 95% van de inwoners van Nederland binnen 5 kilometer een postkantoor of dienstverleningspunt kan bezoeken, waar alle diensten van PostNL beschikbaar zijn en dat minimaal 85% van de bewoners buiten een woonplaats met minder dan 5000 inwoners binnen een straal van 5 kilometer een postkantoor of dienstverleningspunt kan bezoeken.

Dorpsstraat
Lies Haan van de Biltsche Historische Kring 'dOude School attendeert op een uitgave uit 1993 'Postkantoor in een Biltsche Herberg', waarin door A.P. de Goede en M.H. van Dort de geschiedenis van de posterijen in De Bilt en Bilthoven wordt beschreven en op een aantal artikelen in De Biltsche Grift, waar veel over de geschiedenis van de postkantoren is terug te vinden.

Tot in de negentiende eeuw stond op de plaats van het eerste postkantoor (Dorpstraat 25) een boerderij. In 1837 verkocht de eigenaar deze aan de heer G. Soeders, die haar verbouwde en er een rijtuigfabriek in vestigde. In 1844 werd het pand ingrijpend verbouwd en werden er twee schoollokalen, een onderwijzerswoning, de raadskamer, het cachot en de veldwachterswoning in ondergebracht. In 1883 werd besloten het pand grotendeels te slopen en werd er een nieuw gemeentehuis annex postkantoor gebouwd. Hierin werd ook een directeurswoning en een bureau en woning voor de veldwachter gerealiseerd. In 1906 werd het gemeentehuis voorzien van elektrisch licht, het postkantoor echter pas in 1909. De posterijen weigerden aanvankelijk in 1906 de met deze verbetering samenhangende huurverhoging te betalen, maar stemden 1909 toch in. Aangezien de gemeente na enige tijd om meer ruimte verlegen zat werd het huurcontract met de posterijen na 14 november 1912 niet verlengd. In 1932 is het gemeentehuis verplaatst naar Jagtlust aan de Soestdijkseweg-Zuid en is het gebruik en de bestemming van het voormalige gemeentehuis annex postkantoor herhaaldelijk gewijzigd. In 1977 heeft na het vertrek van de politie (de opvolger van de veldwachter) een verbouwing plaatsgevonden tot vijf wooneenheden.

Burgemeester de Withstraat
Een postkantoor aan de Burgemeester de Withstraat (10-12) werd geopend op 25 maart 1915 (om 18.00 uur). In de pers werd hier opvallend weinig aandacht aan besteed. Het pand heeft volgens De Goede en van Dort diverse verbouwingen ondergaan, waaronder een in 1921 en een in 1948, toen er postbussen bijkwamen en het lokettenfront werd gewijzigd. Toen het gebouw in 1913 werd ontworpen werkten er nog steeds evenveel mensen als in 1894: de directeur, een kantoorbediende en vijf bestellers. In 1956 wordt gesproken van een 'nijpend ruimtegebrek'; 15 bestellers moeten hun werk verrichten in een ruimte van slechts 30 m². In december 1956 schreef het Postdistrict Utrecht, dat men voornemens was om het kantoor te verbouwen omdat het te klein geworden was. In de daarop volgende jaren kwamen er diverse plannen; in 1972 liet de PTT definitief weten dat men bezwaren zag in nieuwbouw aan de Burgemeester de Withstraat. Men vond de ligging te excentrisch en was bang, dat de straat een uitstervend deel van de gemeente was. In 1975 kwam dan uiteindelijk de nieuwe vestiging aan de Hessenweg 164-166. Het pand aan de Burgemeester de Withstraat werd verkocht en na een grondige verbouwing werd het toen in gebruik genomen door boekwinkel 'De Oude Post'.

Voor ambtenaren en voor postbestellers
Het ruimteprobleem in het pand Burgemeester de Withstraat 10-12 - al in 1956 geconstateerd - wordt in 1975 volledig 'geneutraliseerd'. In een artikel (april 1994) in De Biltse Grift vertelt Ellen Drees over haar persoonlijke herinneringen aan het pand aan de Burgemeester de Withstraat: 'Onlangs kreeg ik het boekje Postkantoor in een Biltsche Herbergh van A.P. de Goede en M. H. van Dort cadeau. Daarbij ging mijn belangstelling vooral uit naar wat de auteurs te vertellen hadden over de geschiedenis van de postkantoren. Met één van de Biltse postkantoren heb ik namelijk een aantal jaren een nogal persoonlijke band gehad. In april 1975 kraakte ik samen met een groepje vrienden het 'Oude Postkantoor' aan de Burgemeester de Withstraat 10-12. De directeurswoning van het Oude Postkantoor was nog in prima staat. Op de eerste verdieping waren vier grote kamers en een riante keuken, die uitkwam op een groot balkon. Op de zolderetage waren bovendien nog twee grote voorkamers, een wat kleiner achterkamertje en twee grote overlopen. In een kleine ruimte ernaast lagen twee toiletten, die echter niet meer bruikbaar waren. De opschriften op de deuren zorgden echter voor enige hilariteit, omdat er één bestemd was voor ambtenaren en één voor postbestellers.