Velo Bierman (links) op een illegale foto in 43/44 gemaakt van buiten het kamp. (foto Historiek.net - online geschiedenismagazine
Velo Bierman (links) op een illegale foto in 43/44 gemaakt van buiten het kamp. (foto Historiek.net - online geschiedenismagazine

Plaatsgenoten - De overlevendenNieuw artikel

Algemeen Historie

Vooruitlopend op de mei-herdenking van 2019 zal in De Vierklank maandelijks een bijdrage staan over vier plaatsgenoten, die tijdens de oorlog verzet pleegden, door verraad werden gepakt en naar een concentratiekamp gedeporteerd. Hoe overleefden ze Natzweiler, het concentratiekamp waarin ze alle vier uiteindelijk terecht kwamen?

door Bernard Schut

Lotgenoten en plaatsgenoten
In dit concentratiekamp ontmoetten de latere vier plaatsgenoten elkaar voor het eerst. Pim Boellaard belandde via Scheveningen (het Oranjehotel), waar hij de belangstelling van zowel Heydrich als Himmler wist te wekken, en kamp Amersfoort in oktober '43 in Natzweiler. Velo Bierman, eveneens OD*, kwam via Scheveningen, Vught en Amersfoort omstreeks dezelfde tijd in dit kamp terecht. Pim Reijntjes probeerde naar Engeland over te steken, wat eveneens door verraad mislukte. Ook zijn weg leidde via Scheveningen, Vught en Amersfoort naar dit concentratiekamp, waar hij februari '44 arriveerde. Brugsma tenslotte, werd op de vlucht naar Engeland in Parijs gepakt en belandde via het KZ** Neuengamme in Natzweiler.

Contact
Neuengamme ligt bij Hamburg in het noorden van Duitsland. Brugsma heeft in Natzweiler slechts kort gezeten, de laatste vijf dagen voor het kamp gesloten werd en de gevangenen overgebracht werden naar het veel bekendere concentratiekamp Dachau. In Natzweiler zaten de Nederlanders bij elkaar in dezelfde barakken, Dachau was een veel groter kamp. Vermoedelijk ook daardoor hebben Boellaard, Reijntjes en Velo Bierman tot het einde van hun leven contact gehouden, terwijl Brugsma daar buiten viel. Terwijl ze later alle vier op een steenworp afstand van elkaar woonden.

Kloosterend
Pim Boellaard woonde, vrijwel zijn gehele leven, in villa 'Kloosterend' in De Bilt. Wie naar de Uithof fietst en het tunneltje onder de Utrechtseweg is gepasseerd, rijdt er bijna tegenaan. Pim Reijntjes woonde sinds 1962 in het bos bij Hollandsche Rading. Velo Bierman is dankzij de hulp van prins Bernhard in 1970 terecht gekomen in een klein huisje aan de Taveernelaan. 'Boebie' Brugsma bewoonde later een van de twee kleine huisjes bij de ijsbaan op de Soestdijkseweg-Zuid (nr. 114).

Natzweiler
Het concentratiekamp Natzweiler was een zogenaamd Nacht und Nebel kamp, bedoeld om de gevangenen in Nacht und Nebel, in het niets te laten verdwijnen. Het lag in Noordoost-Frankrijk bij Straatsburg. De gevangenen werkten in de steengroeve, waar graniet werd gewonnen, bestemd voor de nieuw te bouwen 'Welthauptstadt' Germania van het Derde Rijk. Natzweiler was tegelijk een werkkamp en een vernietigingskamp. De gevangenen werden vernietigd door het slavenwerk dat ze moesten verrichten in de steengroeve, door honger, ziekte, mishandeling en door verbranding in het crematorium. De strijd om het bestaan speelde zich af onder de rook van het crematorium. Letterlijk. 'In die dagen sloegen de vlammen metershoog uit de hoge schoorsteen van het crematorium. Over het gehele kamp woei de stank van verbrand vlees. Bij donker bleek de schoorsteen in zijn volle lengte roodgloeiend te staan. Hij trok lichtelijk krom.' (uit: Floris B. Bakels. Nacht und Nebel. Mijn verhaal uit Duitse gevangenissen en concentratiekampen. 1978). In het kamp hebben circa 590 Nederlanders gevangen gezeten. Hun overlevingskansen waren gering: 280 overleefden het kamp. Onder hen namen die we nog in 1993 aantreffen in gezelschap van Boellaard, Reijntjes en Bierman. 'Ik was tot de uiterste reflexen teruggebracht, in leven blijven, verder niets', schrijft Brugsma.

*          concentratiekamp
**         landelijk verzetsorganisatie
 

Boebie’ Brugsma bewoonde het (linkse) kleine huisje aan de Soestdijkseweg-Zuid (nr. 114). [foto Henk van de Bunt]