De Canadezen waren Engelsen

Het is algemeen bekend dat ons land is bevrijd door Canadezen. Veel inwoners van De Bilt en omgeving denken dan ook dat de Canadezen ook deze dorpen bevrijd hebben. Dat klinkt vooral logisch omdat de bevrijders deel uitmaakten van de Polar Bears: ijsberen die je vooral in Canada tegenkomt.

De Polar Bears echter waren de 49^ste West Riding Infanteriedivisie, een deel van het Britse leger. Sinds augustus 1944 was deze divisie een onderdeel van het Eerste Canadese Leger dat de linkerflank vormde van het invasieleger van veldmaarschalk Bernard Montgomery. Deze opperbevelhebber had overigens in 1923 korte tijd zelf bij de 49^ste divisie gediend. 

Een oud misverstand

Het misverstand is al oud. Soldaat Ken West vertelde hoe een eskadron verkenners in het voorjaar van 1945 Lunteren binnenliep. De burgemeester van Lunteren nam aan dat de soldaten uit Canada kwamen. West: We moesten hem vertellen dat we echt Engelsen waren. ‘Als jullie Engelsen waren, zouden jullie Tipperary zingen.’ Dus moesten we iedere keer opnieuw Tipperary zingen. (Het liedje ‘ It’s a long way to Tipperary’ was in 1912 geschreven door een Engelsman van wie de grootvader uit Tipperary in Ierland kwam.) Het misverstand bleef bestaan want velen bleven overtuigd dat de bevrijders die ze hadden gezien, Canadezen waren. In Maartensdijk schreef een inwoner: Overal werden de bevrijders toegejuicht. Op de boerderij vroegen de Canadezen aan mijn vader of ze hun tenten in de boomgaard mochten opzetten. In Bilthoven herinnerde een inwoonster zich hoe ze met haar familie naar de intocht van de soldaten aan de Utrechtseweg keek: Ik zie de Canadezen daar nog marcheren. Mijn jongste broertje vond het heel interessant en liep achter ze aan. In de volgende generatie ging het al snel over ‘de Canadezen’. Enkelen herinnerden het zich beter: het waren Britten. De mannen van de 49^ste divisie waren hier tien dagen aanwezig en werden toen wel afgelost door Canadese eenheden. 

Hoezo ijsberen?

Maar die ijsberen dan? In Engeland heb je die toch niet? In 1940 werd de divisie ingezet op IJsland, waar Churchill bases wilde hebben om de zeeën ten noorden van Groot Brittannië te beveiligen. In augustus 1940 voerde de commandant als embleem voor de soldaten een afbeelding van een beer op een ijsschots in, afgebeeld met zijn kop naar beneden, klaar om een vis uit een wak te halen. Het verhaal ging dat het plaatje was aangedragen door een officier die zelf was aangevallen door een ijsbeer: als de beer aanvalt, heeft hij zijn kop naar beneden. Waarschijnlijker is dat men het ontwerp gebruikte van de verpakking van een populair snoepje, de Fox’s Glacier Mints.

De nieuwe bevelhebber, generaal ‘Bubbles’ Barker, vond het plaatje niet agressief genoeg: Ik wil een uitdagend embleem voor mijn divisie. Doe zijn kop omhoog en laat hem brullen. Toen moesten zestienduizend soldaten nieuwe insignes op hun uniform krijgen. Onze kleermaker kon geen ijsbeer meer zien, schreef Nick Nicholls van het 89^ste regiment. De hele discussie over het gedrag van de ijsbeer sloeg nergens op omdat er op IJsland, afgezien van een verdwaald exemplaar op een ijsschots, normaal geen ijsberen voorkomen.

Dit onderwerp en vele anderen worden behandeld in de rondleiding Bevrijding van het Online Museum De Bilt, het enige museum dat helemaal open is.          (Dick Berents)