Het Algemeen Zangkoor Maartensdijk verzorgde muzikale bijdragen.
Het Algemeen Zangkoor Maartensdijk verzorgde muzikale bijdragen.

4 Mei-herdenking in Groenekan

Algemeen

door Henk van de Bunt

Woensdag 4 mei was in het Kerkgebouw aan de Groenekanseweg 66 in Groenekan een 4-mei-herdenking met het thema Vrijheid in Verbondenheid

Wethouder Madeleine Bakker-Smit verzorgde de opening: ‘De behoefte tot samenzijn en herdenken laat zich dit jaar nog sterker voelen door de vreselijke oorlog in Oekraïne. Deze oorlog beleeft vandaag zijn 71ste dag en dringt met al zijn gruwelijkheden dagelijks onze huiskamer binnen. Een oorlog zo dichtbij; in afstand slechts enkele uren reizen van ons verwijderd, in gevoel zo met ons verbonden in een Europa waarin wij ons veilig achten. Dat nu aan ons gevoel van veiligheid wordt getornd, laat ons de waarde van onze vrijheid nog meer beseffen.

In de Tweede Wereldoorlog kwamen miljoenen mensen om vanwege hun afkomst als Jood, Roma of Sinti. Velen hebben in die oorlog, die inmiddels 77 jaar geleden beëindigd werd, gestreden en geleden voor veiligheid en vrijheid. Lijden dat - ook toen de vrede getekend was - voortduurde door de verschrikkingen, die inwoners hebben ervaren. Er zijn mensen opgestaan tegen de vijand, openlijk of in het geheim. Ook velen van hen moesten dit bekopen met de hoogst mogelijke prijs. Onze sprekers van vandaag zullen de persoonlijke verhalen van een aantal mensen, dat opstond tegen geweld en streed voor vrijheid hier opnieuw vertellen’. 

Sprekers
Paul van Tongeren vertelde over zijn tante Jacoba van Tongeren (1903-1967); een van de grote verzetshelden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze was een mysterieus figuur en stond bekend als ‘juffrouw 2000’ of ‘de Bonnenkoningin’. Zelf zweeg ze na de oorlog over haar rol. Eind jaren dertig van de vorige eeuw woonde zij op de Vijverlaan in Groenekan, waar zij herstelde van een zeer ernstige vorm van een streptococcus infectie. 

Paul van Tongeren vroeg aandacht voor een bijdrage in het dagblad Trouw van die dag (4 mei ’22): Vandaag heeft Trouw eenprachtig groot stuk over de sleutelrol van vrouwen in het verzet. ‘Dat heeft lang geduurd. Eigenlijk is hun rol tot een paar jaar geleden weggepoetst, zwaar onderbelicht. In het stuk in Trouw van vanochtend wordt ook erkend dat het uitkomen van het boek over Jacoba , nu 7 jaar geleden, het proces heeft versneld dat de rol van vrouwen in het verzet nu meer wordt erkend’.

Frank Klok noemde niet alleen de Stille Groenekanse Helden Siem en Rietje Budding: ‘Ik realiseer me dat ik met evenveel recht hier de heldhaftige verzetsdaden van die hele rij Stille Helden langs de Koningin Wilhelminaweg naar voren had kunnen halen, o.m. de families Van den Hurk, Zomer, Van der Horst, Holt, Jochems, Rakers, Tieland, Kramer. Of die uit villapark Voordaan: naast de Buddingh’ s waren dat o.m. de families Hulst, Koning-Kramer, Westeneng, De Bruijn, Spies, Broers en Buisman. Of de verzetsmensen van het gewapend verzet uit Groenekan, o.m. politieman Hermannus Rakers, Jaap (Jop) Verschuur, Bart Kamerbeek, Jan Copijn en fortwachter Frans Ponssen van fort Ruigenhoek. Ik hoop maar dat al die nu niet nader genoemde Groenekanse Stille Helden zich in dit verhaal indirect ook geëerd weten. Zij hebben in zeer moeilijke tijden niet weggekeken van het lot van mensen in doodsnood en hun eigen veiligheid voor hen op het spel gezet.

Julius van Hoffen sprak over een brief: ‘Wanneer wij straks bij het monument staan kunnen wij op dat monument o.a. de naam Thomas Roskowick lezen. Thomas Roskowick is voor zo ver ik weet het enige militaire slachtoffer, dat in Groenekan aan zijn verwondingen sneuvelde ten gevolge van oorlogshandelingen. Mijn vader was, samen met Hendrik Copijn, boer Dirk de Kruijf en de militaire huisarts van Groenekan Rein Buisman, de eersten die bij het neergekomen brandende toestel aanwezig waren. In 1945 schreef vader een brief aan de weduwe Dorothy waarbij hij uitgebreid inging op het overlijden van haar man. Deze brief is een ooggetuigenverslag. Het enige dat mij bekend is van de crash’. Vervolgens nam Van Hoffen de aanwezigen via de gedeeltelijk vertaalde brief mee naar 28 mei 1944, waarna hij zijn bijdrage afsloot: ‘Het lichaam van Tom werd na de oorlog in Amersfoort herbegraven om uiteindelijk zijn definitieve rustplaats te vinden op de Amerikaanse begraafplaats Margraten in Limburg. De moeder van Tom bezocht in 1965 Groenekan om samen met mijn vader bij Dirk de Kruijf de plaats van het overlijden van haar zoon en het graf op Margraten te bezoeken. Jaarlijks voorzien mijn vrouw en ik het geadopteerde graf, tijdens Memorialday, van bloemen’.

Muziek
Het Algemeen Zangkoor Maartensdijk onder leiding van Julia Scepanovic verzorgde muzikale bijdragen: ‘O grosse lieb’ van Bach en tussen de sprekers door drie delen van Mauthausen van de Griekse componist Theodorakis, die dit muziekstuk ter nagedachtenis aan het Oostenrijkse concentratiekamp in Mauthausen componeerde. AZM werd begeleid door pianiste Ani Abramova.

Muziekvereniging Kunst en Genoegen uit Maartensdijk speelde bij het monument ter nagedachtenis aan de crash koralen en liet het taptoesignaal klinken. De twee minuten stilte werden afgesloten met het zingen van de coupletten 1 en 6 van het Wilhelmus. Namens de gemeente werd door wethouder Madeleine Bakker een krans gelegd. Ook de Oranjevereniging legde bloemen en Rutger en Jasper droegen ieder een gedicht voor bij monument. 

Wethouder Madeleine Bakker legt namens de gemeente een krans in Groenekan.
De sprekers en het organiserende comité luisteren naar een muzikaal intermezzo.
Muziekvereniging Kunst en Genoegen speelt bij het monument.
Het taptoesignaal klinkt.