Groepsfoto politiecorps gemeente De Bilt omstreeks 1938. Uiterst links in de middelste rij staat brigadier Van der Haar met zijn karakteristieke snor.
Groepsfoto politiecorps gemeente De Bilt omstreeks 1938. Uiterst links in de middelste rij staat brigadier Van der Haar met zijn karakteristieke snor. Foto: privécollectie.

Schaamteloos ontslagen na weigering joodse inwoners te arresteren

Algemeen

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Biltse brigadier van politie Anthonie Dirk (Anton) van der Haar in 1942 door de gemeente De Bilt op staande voet ontslagen vanwege zijn principiële weigering om als handlanger van de Duitsers joodse inwoners te arresteren. Een weigering met consequenties.

Brigadier Van der Haar had als politieambtenaar de portefeuille Vreemdelingendienst in De Bilt onder zijn beheer. De registratie van, controle en toezicht binnen de gemeente op de vele, vooral voor de oorlog gevluchte joden uit Duitsland vielen daaronder. Hierdoor hoorde hij al in de dertiger jaren de verschrikkelijke verhalen van de antijoodse maatregelen in Duitsland. Direct vanaf de bezetting in 1940 legde de Sicherheitsdienst (SD) hem de uitvoering op van diverse maatregelen, gericht op de hier wonende joden. Met zijn (voor)kennis informeerde hij actief en heimelijk het plaatselijke verzet die deze maatregelen zoveel mogelijk probeerde te saboteren en te voorkomen.

Schaamteloos ontslag 
Toen op 1 augustus 1942 de SD de landelijke maatregel oplegde, dat Nederlandse politieambtenaren actief joden moesten gaan arresteren, weigerde hij daaraan mee te werken. Een principiële keuze waardoor hij, volgens het standaardwerk van Lou de Jong als eerste brigadier van politie in Nederland, oneervol ontslagen werd. Een schaamteloos ontslag zonder behoud van salaris en pensioenrechten. Later werden soortgelijke weigeraars afgevoerd naar het SS-concentratiekamp Vught.

Baan
Gelukkig vond hij na zijn ontslag een vervangende baan als verzekeringsagent om te voorzien in het levensonderhoud van zijn echtgenote en gezin van zeven kinderen. Wederom gebruikte hij zijn positie als dekmantel om mee te helpen aan het onderbrengen van joden op onderduikadressen. Ook in zijn eigen woning aan de Steenen Camer 61, was ruimte voor onderduikers en werden vele wapens voor de illegaliteit verborgen. Alles was zo goed en slim verborgen dat niks ondekt werd bij een onverwachte inval van de SD in 1944 op zijn woonadres.

Verzet
Zijn verzetsactiviteiten voerde hij uit samen met een van zijn zonen Rein, schuilnaam Frits. Rein van der Haar zou uitgroeien tot een van de meest gezochte verzetsmensen in Nederland. Het laatste deel van de oorlog was hij Gewestelijk Sabotage Commandant van de Binnenlandse Strijdkrachten voor de gehele provincie Utrecht. Direct vanaf de bezetting was Rein van der Haar o.a. met zijn latere Biltse echtgenote Annie Bremmer en zwager Daan Bremmer die beide in het Kloosterpark woonde, actief betrokken bij vele landelijke verzetsactiviteiten.

Geen eerherstel
Na de bevrijding kwam brigadier Van der Haar weer in dienst van de Biltse politie alsof er ‘niks gebeurd’ was. Hij bleef actief tot aan zijn overlijden op 62 jarige leeftijd in 1959 en ligt begraven op de Algemene begraafplaats Brandenburg. Na de oorlog is hij, noch voor zijn ingetrokken salaris, noch voor zijn pensioenrechten op enigerlei wijze gecompenseerd. Ook heeft de gemeente De Bilt nooit ofte nimmer haar waardering laten blijken voor deze principiële en levensgevaarlijke houding van brigadier Van der Haar.

(Kleinzoon Hans van der Haar)

52 gezichten
Deze geschiedenis is onderdeel van een serie van 52 herdenkingsbrieven van onderzoeker WOII Douwe Tijsma; bestemd voor de gemeente De Bilt over bijzondere gebeurtenissen die het gezicht van de Tweede Wereldoorlog in De Bilt vorm geven. Tijsma schrijft elke week een brief om te komen tot een gemeentelijke ‘Visie Herdenken’. Een bijzonder verleden moet immers jaarlijks herdacht worden om te verbinden met het heden.

De Biltse brigadier van politie Anthonie Dirk (Anton) van der Haar Foto privécollectie.