Lezing over Utrechts Landschap in Groenekan

door Walter Eijndhoven

Woensdag 9 maart sprak Hans Havers, ambassadeur van het Utrechts Landschap, op een ledenavond van proFeminae Groenekan over natuurbescherming in Nederland en Utrecht in het dorpshuis De Groene Daan in Groenekan. Tijdens deze avond kwamen voornamelijk de geschiedenis van natuurorganisaties en activiteiten van het Utrechts Landschap ter sprake.

Al 43 jaar is Hans Havers vrijwilliger bij het Utrechts Landschap, zo begint hij zijn verhaal. Al van jongsaf aan is hij geïnteresseerd in natuur en vanuit zijn woonplaats Driebergen komt hij vaak op Heidestein en Bornia, twee natuurgebieden nabij Zeist. Beide gebieden bestaan voornamelijk uit bos, heide en zandverstuivingen. Precies waar veel Nederlanders ook aan denken als zij het over natuur hebben.

Heidestein
‘Bij de vraag ‘Wat is natuur’? denken de meeste mensen aan bos’, vertelt Havers. ‘Maar heide wordt ook genoemt. Precies waar Heidestein dus uit bestaat. Toen ik startte als vrijwilliger bestond Heidestein voornamelijk uit bos. Het Utrechts Landschap wilde in dit natuurgebied ook meer heide, net als in de 19e eeuw, zij kapte bomen en heide verscheen. Omdat het terrein hier erg heuvelachtig is, is het of je in een andere wereld bent. Echt heel mooi’.

Op de vraag hoe het grondbezit van natuurterreinen is verdeeld, denken de meeste ondervraagden aan de overheid. Havers: ‘Slechts tien procent van de natuurgebieden valt onder de overheid. Particulieren bezitten 20% en de Landschappen, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer hebben respectievelijk 17%, 18% en 35% in beheer´. In de 19e eeuw stoof Kootwijk op de Veluwe onder. In die tijd richtte men Staatsbosbeheer op en startte zij met het planten van bomen. Zo werd het stuifzand gestopt. Natuurmonumenten, een andere grote natuurvereniging in Nederland, werd opgericht in 1906 door J.P. Thijsen en E. Heimans.

Landschappen
´Het was heel vooruitstrevend dat men in die tijd al aan natuurbehoud deed, maar er was één nadeel. Landelijke natuurverenigingen weten niet altijd waar grond vrijkomt. Heel veel natuurgebieden kwamen in die tijd namelijk vrij door successierechten. Zodoende ontstonden de Landschappen. Leden van deze verenigingen wisten vanuit hun directe omgeving sneller waar grond vrijkwam. Inmiddels bestaan er 12 Landschappen, waarvan het Utrechts Landschap er één is. In 1927 kocht zij haar eerste stuk grond, het Lockhorsterbos bij Amersfoort. Zes jaar later werd Ridderoord aan haar bezittingen toegevoegd, het eerste natuurgebied in gemeente De Bilt´.

Ecoducten
Vóór de jaren ´90 ging de natuur hard achteruit. Met name door het verlies aan biodiversiteit. Dit leidde tot het opzetten van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Veel gebieden in Nederland waren in de loop van de tijd versnipperd. Havers: ‘Dit leidde tot de vraag welke delen wij moesten beschermen. Je had bijvoorbeeld de duinen, de Utrechtse Heuvelrug, de Veluwe en de grote rivieren. Besloten werd om deze gebieden met elkaar te verbinden. Overal ontstonden ecoducten en faunatunnels, zodat dieren veilig van het ene gebied naar het andere konden trekken’. In 2010 ontstond een kentering. Henk Bleker verscheen op het toneel. Tot grote woede van natuurbeschermers kwamen grote delen van de EHS te vervallen. Een zwarte periode voor de natuurbescherming brak aan. Veel natuur werd door deze Groningse CDA’er vernietigd’.

Biodiversiteit
In 2013 kwam een eind aan deze zwarte periode. Het Natuur Netwerk Nederland (NNN) werd opgericht. ‘Vanaf deze periode versterkte het NNN de biodiversiteit, ontstond minder versnippering, het natuurbeleid ging van het rijk naar de provincie, soorten werden wettelijk beschermd en jacht voor beheer en niet meer voor het plezier. Er was echter eén nadeel: de provincie kreeg 45% minder subsidie, toch zo’n 400 miljoen euro’, legt Haver uit. ‘Dat betekent voor natuurorganisaties als het Utrechts Landschap de eigen broek ophouden’.

Wandelpaden
Het Utrechts Landschap doet dat vol verve. Dankzij donaties en fondsenwerving (33%), subsidies (33%) en eigen inkomsten (33%) koopt zij belangrijke natuurgebieden aan in de provincie Utrecht. Tijdens haar 95-jarig bestaan heeft zij onder andere bijna 6.000 hectare natuur in haar bezit, onderhoudt zij 800 kilometer aan wandelpaden, bezit zij 23 molens en 15 grafheuvels en nog veel meer. Naast 54 medewerkers zijn 785 vrijwilligers actief en krijgt zij donaties van bijna 32.000 beschermers en 73 bedrijfsvrienden.

Inwoners van gemeente De Bilt hebben binnen de gemeente en iets daarbuiten een grote keuze aan mooie natuurgebieden, waaronder Ridderoord, Maartensdijkse Bos, Landgoed Oostbroek, landgoed Beerschoten, Beukenburg/ De Leyen, Hooge Kampse Plas en de Biltse Duinen. Iets buiten de gemeentegrenzen: Park Vliegbasis Soesterberg, Heidestein/ Bornia, Landgoed De Paltz en Birkhoven.

Dit jaar bestaat Utrechts Landschap 95 jaar. Meer informatie over deze stichting kunt u vinden op haar website: www.utrechtslandschap.nl