Sporen die vervagen

door Henk van de Bunt

Begin februari 2018 presenteerde Bernard Schut een boek waarin hij de lijn van ‘Bilthoven en De Bilt tijdens WO II doortrekt naar de eerste jaren na de oorlog. Dit vervolg geeft hij als titel ‘De rekening van vijf jaar oorlog / Bilthoven en De Bilt de eerste jaren na de bevrijding’ mee. Schut vroeg voor zijn oorlogsboeken tientallen betrokkenen hun oorlogsherinneringen met hem te delen.

Anders dan de titel ervan doet vermoeden, gaat dat tweede boek van Schut veel en veel verder dan alleen een beschrijving over Bilthoven en De Bilt gedurende die barre jaren van na de Tweede Wereldoorlog. Waar dat voor de hand liggend was, werden de raakvlakken van de wereldgebeurtenissen gerelateerd aan De Bilt en Bilthoven. Overigens merkt Schut op dat met een mate van waarschijnlijkheid de gebeurtenissen direct na de oorlog in de beide dorpen waarschijnlijk identiek waren aan die in overige Nederlandse plaatsen. Maar echt onderbouwd vergelijkingsmateriaal is niet voorhanden. Veel aangrijpende wereldwijde onderwerpen als gevolg van de oorlog zijn in het boek van Bernard Schut beschreven. Hij interviewde tientallen mensen om hun oorlogsherinneringen met hem te delen.

Onuitwisbaar
Bernard Schut was docent Nederlands op de Werkplaats Kindergemeenschap, later op de universiteit van Leiden, waar hij ook promoveerde. Hij beschreef over de oorlog de meest afgrijselijke dingen. Hij interviewde mensen ervoor die inmiddels in vele andere delen van het land domicilie hadden gekozen en verdiepte zich in tal van zaken die zich afspeelden gedurende de oorlogsperiode en de periode vlak daarna, zoals moord, geweld, dapperheid en verraad. Schut: ‘Bij de beëindiging van de oorlog in 1945 was ik zeven jaar. Ik groeide op in Den Haag. Mijn vroegste jeugdherinneringen, ook en vooral aan de Tweede Wereldoorlog, gaan terug naar mijn jeugdjaren. Hoe jong ik ook was, de herinneringen aan bijvoorbeeld het bombarderen van Den Haag maakten op mij een onuitwisbare indruk. In een adem moet je daaraan toevoegen de honger en kou en de algemene gevoelens van angst. Dat laat me nooit meer los. Ik had, en dat gold zeker voor mijn ouders en mijn oudere broer, de drang om te overleven. Door de schaarste aan voedsel was ook het eten van bloembollen een middel daarvoor’.

Sporen
In het laatste hoofdstuk van dit boek over ‘Sporen die vervagen’ brengt Schut verslag uit van enkele wel of niet mislukte zoektochten naar antwoorden op vragen over het verleden, zoals bijvoorbeeld een kort onderzoek naar een joodse familie Sajet, die in 1942 ondergedoken was bij een predikant op de Julianalaan in Bilthoven. Schut: ‘Op zich betrof het een opmerkelijke vondst, die internationaal de aandacht trok’. In juli 2015 kreeg Schut een mail van een medewerker van Omroep Flevoland met het verzoek om informatie over joodse onderduikers op Julianalaan 171 in Bilthoven. Op dat moment bezat hij die niet, maar hij nam contact op met degene die het spoor ontdekt had, een aannemer uit Urk, die het huis verbouwde. De heer Kapitein bleek niet alleen een onderduikplaats te hebben gevonden, maar ook een deur met een intrigerende boodschap. De bewoner van het huis bleek een christelijk-gereformeerde predikant te zijn geweest, ds. Smilde.

Lezersactie
Van het boek ‘De rekening van vijf jaar oorlog / Bilthoven en De Bilt de eerste jaren na de bevrijding’ is nog een beperkte voorraad beschikbaar. Voor lezers van De Vierklank is een aantal exemplaren beschikbaar. Om hiervoor in aanmerking te komen stuurt u een mail naar info@vierklank.nl met in het onderwerp Bernard Schut. De exemplaren worden onder de inzenders verloot, iedereen krijgt bericht.