Is er goed nieuws na Glasgow?
Algemeendoor Henk van de Bunt
‘Wat mij betreft komt het goede nieuws niet uit Glasgow, maar zo ongeveer uit ons eigen De Bilt, als ik de klimaatonderzoekers van het KNMI even mag zien als vooraanstaande vertegenwoordigers van de Nederlandse en wereldwijde gemeenschap van klimaatonderzoekers. En dan moet je ook denken aan onze gerenommeerde klimaatonderzoekers aan de Universiteit Utrecht’.
We spreken met plaatsgenoot Klaas van Egmond, hoogleraar Geowetenschappen in Utrecht en voormalig Directeur Milieu van het RIVM naar aanleiding van zijn voordracht over de stand van het klimaat voor de Huisvriendengroep van Huize Gaudeamus in Bilthoven.
Theorie
‘Het ‘goede’ nieuws vind ik toch dat die klimaatonderzoekers er de afgelopen decennia, zo ongeveer als enige beroepsgroep, in zijn geslaagd om het wereldwijd met elkaar eens te worden over wat we wel en wat we niet weten. Zij hebben een grote prestatie verricht. Wat er nu met het klimaat gebeurt, komt treffend overeen met de theoretische verwachtingen van vele jaren geleden. Zo zijn de extreme hittegolven en bosbranden het afgelopen jaar in Canada, Siberië en Australië alsmede de overstromingen in Limburg, België en Duitsland heel goed te begrijpen vanuit theorie van klimaatverandering. Door die solide wetenschappelijke basis geef je de politiek de mogelijkheid om op een verantwoorde manier ingrijpende en kostbare maatregelen te nemen.
Slecht nieuws
Het slechte nieuws komt wat van Egmond betreft wel uit Glasgow: ‘Alles wat daar is ‘besloten’ was ook al in 2015 in Parijs afgesproken. Het grote probleem is dat bijna niemand zich aan die afspraken houdt. Er worden toezeggingen gedaan voor allerlei reducties op de lange termijn, maar die tijd hebben we helemaal niet meer. Het enige lichtpuntje is de op gang komende discussie tussen de VS en China. De verschillende landen moeten volgend jaar laten weten wat ze nou echt gaan doen en dat zal vrijwel zeker op een teleurstelling uitlopen. We koersen nu af om een wereld gemiddelde temperatuurstijging waarschijnlijk ruim boven de 20C. We zitten nu nog op ongeveer 10C.
Nederland
Hoe zit het met de Nederlandse positie ? Klaas van Egmond: ‘Nederland heeft sinds de politieke omslag van 1989 geen serieus klimaatbeleid meer gevoerd. Wij gaan mijns inziens het Parijs doel van -49% in 2030 (t.o.v. 1990), laat staan het nieuwe doel van -55%, dan ook bij lange na niet halen. Je kunt wel overal subsidies uitdelen, maar dat wil nog niet zeggen dat je daarmee voldoende bereikt. Wat wel succesvol is, is windenergie op de Noordzee. Als je in een zeer optimistische bui de capaciteit voor zon en wind richting 2030 laat groeien naar 100 TWh (dat is 100miljard kWh), dan heb je nog niet eens voorzien in het huidige elektriciteitsgebruik, want dat is 120 TWh. Ons huidige, en nog steeds groeiende energiegebruik is zo’n 900 TWh. Dus in 2030 hebben we ongeveer 1/9 deel aan duurzame zon- en windenergie. Daarmee kun je dus bij lange na niet de helft van ons energiegebruik verduurzamen. Het enige dat er op zit is minder energie gaan gebruiken. Maar dat kan alleen maar via het prijsmechanisme. Dan moeten we de werkelijk prijs voor CO2-uitstoot gaan betalen. Dan verschuift onze consumptie naar activiteiten en producten die minder energie vergen en dus minder CO2 uitstoten’.
Auto’s
Maar we hebben toch elektrische auto’s ? Van Egmond: ‘Ja maar die gebruiken de komende decennia ook nog gewoon elektriciteit die is opgewekt in gascentrales, die nog steeds CO2 uitstoten. Een elektrische auto stoot daardoor nu overall gemiddeld zo’n 30% minder CO2 uit dan een klassieke benzineauto. En de sociale en milieuproblemen met de zeldzame grondstoffen die je voor de accu’s nodig hebt zijn ook niet mis. Het is verder enigszins bizar, dat de winst die we al met al behalen door de opkomst van de elektrische auto weer teniet wordt gedaan doordat we in steeds zwaardere SUV-benzineauto’s zijn gaan rijden. Dus qua CO2-emissie schieten we per saldo niets op.
Oplossingen
Op de vraag hoe we als Nederland het probleem dan wel kunnen oplossen komt een duidelijk antwoord. Van Egmond: ‘Dat moet gaan door ombuigen van de economische ontwikkeling. Dat kan zoals al gezegd, via het prijsmechanisme. Ieder molecuul CO2 heeft in de atmosfeer hetzelfde effect op het klimaat. Dan moet je iedere kg of ton CO2 principieel dezelfde prijs geven, ongeacht of die nou uit je kachel, je auto, je trein, je vliegtuig komt of in de producten zit die je koopt. Dat is ook veel eerlijker, want waarom zou ik van het gas af moeten als mijn buurman niet van het vliegtuig af moet? Daar komt de politiek nooit uit. Zo’n uniforme heffing is de enig mogelijke, eerlijke oplossing. We gaan dan langer met energie-intensieve producten doen, vooral door ze langer te repareren. Ook worden we dan vrij krachtig gestimuleerd om minder te vliegen en auto te rijden. Dat weten we al zo’n 50 jaar. We lopen in alle opzichten tegen de ‘grenzen van de groei’ aan. Het is een illusie te denken dat we zo verder kunnen gaan, zonder in steeds grotere problemen te komen.
Druppel
Maar wat wij als Nederland is toch maar een druppel op een gloeiende plaat? Klaas van Egmond tenslotte: ‘Ja dat is inderdaad zo. Maar wij hier in het Westen zijn de belangrijkste veroorzakers van het huidige klimaatprobleem. Wij zouden dus ook het voortouw moeten nemen in het realiseren van de oplossing. We zouden dat prima kunnen doen in Europees verband. Die heffingen voor CO2 zouden dan in de hele EU hetzelfde zijn. Bovendien komt er dan een ‘grensheffing’ voor de invoer uit landen die nog niet zo’n CO2-heffing hebben. Via handelsakkoorden zouden we vervolgens ook andere landen er toe kunnen bewegen om hun CO2-emissies te verminderen. En dan zou het toch nog goed komen’.