Adviezen voor de omgevingsvisie

door Henk van de Bunt

Stichting Brigida werd in 1996 opgericht met als doel het cultuurhistorisch erfgoed tussen de stad Utrecht en het Gooi te beschermen. Aanleiding voor de oprichting was indertijd het voorkomen van sloop van de inundatiekom in de Kanonsdijk, die diende, als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, ter bescherming van het waterliniefort Ruigenhoek. 

Stichting Brigida vraagt nu aandacht voor haar notitie ‘Behoud het landschappelijk en cultureel erfgoed in het Noorderpark’. In de notitie beschrijft de Stichting haar zorgen over de bescherming van het landschappelijk en cultureel erfgoed in het gebied tussen Utrecht en het Gooi, maar hoopt op deze wijze ook een bijdrage te leveren aan concrete waarborgen voor het behoud van de waardevolle leefomgeving met 22 concrete adviezen voor de omgevingsvisie, waaraan in alle gemeenten gewerkt wordt. De notitie richt zich vooral op de gemeente De Bilt, maar is ook verstuurd aan de gemeentebesturen van Utrecht en Stichtse Vecht. Gezien de actualiteit van het onderwerp burgerparticipatie én van het onderwerp omgevingsvisie in genoemde gemeenten, is besloten de notitie direct in de openbaarheid te brengen. 

Waarom nu
Secretaris Jan Maassen: ‘We hebben de bewonersbijeenkomsten voor het project DoeMee De Bilt gevolgd en ons verdiept in de gevolgen van de nieuwe omgevingswet. Daarna hebben we besloten dat het belangrijk was om ook een geluid te laten horen dat de nadruk legt op ons landschap en onze geschiedenis. Omdat de gemeente volgens de planning in deze periode gaat werken aan een concept van de Omgevingsvisie hebben we besloten om onze notitie te schrijven en in te dienen bij de gemeente. Er was overigens in april een zogenaamde ‘stakeholdersbijeenkomst’ geweest, waarbij Brigida niet is uitgenodigd. Dat is jammer want dan hadden wij nog eerder ons geluid kunnen laten horen’. 

Economie en wonen
Voorzitter Frans Poot vult aan: ‘Er is een goede reden om bezorgd te zijn over de bescherming van landschap en erfgoed. Sowieso gaat het om zogenaamde ‘zachte waarden’. Economie, wonen, energie en verkeer en vervoer hebben direct te maken met geld. Ons landschap en onze geschiedenis gaat over onze wortels, over wat mooi is en waard om te behouden. Daarom hebben we in het document ook een soort waardenschaal opgenomen, waarin je kunt zien wat er belangrijk is náást die economische factoren. We proberen niet alleen naar het verleden te kijken. Als je onze notitie leest, zie je dat we ook vooruitkijken en op de economie letten. We snappen dat woningbouw nodig is en we sluiten ons daarom helemaal aan bij de opmerkingen die uit de bewonersbijeenkomsten zijn gekomen en die door een redactiecommissie aan het gemeentebestuur zijn aangeboden. Ook wonen gaat om veel meer dan geld en stenen: het gaat om onze leefomgeving. We snappen ook dat bedrijvigheid nodig is, maar we zoeken oplossingen die passen bij onze agrarische gemeenten. De Bilt is niet geschikt voor grote bedrijven, die veel ruimte nodig hebben, het milieu belasten of zwaar vervoer aantrekken’.

Dorpsniveau
Bestuurslid Hugo Mutsaers: ‘We staan ook achter de noodzaak van een energietransitie; we moeten echt alles doen om het klimaat en de wereld te redden. Maar we verbazen ons er wel over dat de rijksoverheid het beleid overlaat aan provincies en gemeenten. Energie is een nutsvoorziening. Ons gemeentebestuur lijkt daarbij aan te sturen op een beleid van grootschaligheid: grote zonneparken van meer dan 10 hectare en onderzoek naar de allerhoogste windmolens. Tegelijk horen we dat een boer die een bedrijfswindmolentje aanvraagt geen vergunning krijgt van de gemeente. Wij roepen op om de oplossingen te zoeken in kleinschaligheid. De kernen van de gemeente zijn uiteindelijk allemaal kleine dorpen. Zoek daarom oplossingen op dorpsniveau’.

Noorderpark
Bestuurslid Anne Kim Copijn: ‘Het Noorderpark is volgens de Stichting ooit een begrip geworden als bufferzone tussen de stad Utrecht en de Goois/Amsterdamse bebouwing. Groene zones zijn belangrijk voor stedelingen om te recreëren en van de natuur te genieten. Op die basis is er in de jaren negentig een groot landinrichtingsproject geweest. Dat landinrichtingsproject is de redding geweest voor grote natuurgebieden als de Westbroekse Zodden. Maar het heeft misschien ook wel een beetje meegeholpen bij het besluit van Utrecht om de stadsuitbreiding in Leidse Rijn te plaatsen. In dat opzicht is Het Noorderpark niet alleen vanuit het verleden belangrijk, maar ook voor de toekomst. Op onze website staat ‘Brigida: Op de bres voor het cultuurhistorisch erfgoed tussen de stad Utrecht en het Gooi’. Op die website (www.stichtingbrigida.nl ) zie je waar we de afgelopen jaren onze mening over hebben gegeven’.

Samenvatting adviezen
In de samenvatting gaat context en volledigheid verloren. De volledige tekst van de adviezen geldt: ‘Leg in bindende gemeentelijke regelgeving de basis voor burgerparticipatie vast, zodat besluiten over onze leefomgeving altijd tijdig en open genomen kunnen worden. Gebruik de omgevingsvisie als basis voor het daadwerkelijk beschermen van cultureel en landschappelijk erfgoed. De Erfgoedtoets, de Cultuurhistorische Waardenkaart en de Landschapswijzer zijn daarbij goede instrumenten. Bestemmingswijzigingen zijn in principe blijvend; (tijdelijke) constructies als een noodwoning of zonnepark moeten juridische beter begrensd worden. Hanteer een restrictief beleid bij de afgifte van vergunningen voor schuren, loodsen en (mega)stallen. Bescherm doorzicht of zichtlijnen. Specificeer en onderbouw woningbehoefte per kern op basis van bewonersonderzoek. Geef de historische dorpskernen Groenekan, Maartensdijk ((Dorpsweg) en Westbroek status van beschermd dorpsgezicht en geef cultuurhistorische wegen, doorzichten en belangrijke solitaire en laanbomen een status als monument. Beperk doorgaand verkeer en handhaaf door de weginrichting ook in lintbebouwing de 30 km als maximumsnelheid. Beperk de aard en omvang van nieuwe bedrijven in de industrie, transport en logistiek. Ondersteun lokale ondernemingen, maar stel bindende grenzen aan de groeiambitie. Bevorder in alle gevallen aanleg, herstel en beheer van (kleine) landschapselementen. Gebruik de Landschapswijzer van Landschap Erfgoed Utrecht als leidraad. Neem bij de energietransitie geen voorschot op verplichtingen in de toekomst, maar organiseer het burgerparticipatietraject iedere 10 jaar. 

Beperk de ambitie voor energieopwekking tot kleinschalige installaties. Geef daarbij absolute prioriteit aan ‘zon op het dak’. Gebruik daarbij maximaal de mogelijkheden om bedrijven daartoe te verplichten, maar ondersteun ondernemers waar nodig met startsubsidies’.