Afbeelding

Open monumentendag gaat door

Algemeen

door Henk van de Bunt

Het landelijk thema voor de Open Monumentendag is dit jaar ‘Mijn monument is jouw monument’. In de gemeente De Bilt is dit door het plaatselijke Comité Open Monumentendag vertaald als ‘Mi casa es su casa’ ofwel ‘Mijn huis is jouw huis’, waarbij gastvrijheid centraal staat.

Gelukkig is het dit jaar weer mogelijk om deze locaties op zaterdag 11 september tussen 10.00 en 16.00 uur te bezoeken. Vaak kunnen de huizen in de tuin van alle kanten bewonderd worden, en zullen bewoners meer vertellen over de achtergronden van hun bijzondere huis.

Monumenten
Een twintigtal bijzondere en monumentale woonhuizen in de gemeente kan op zaterdag 11 september bezocht worden. Ze weerspiegelen verschillende ontwikkelingen in de gemeente, zoals 17e eeuwse boerderijen in Maartensdijk, forensenvilla’s uit het begin van de vorige eeuw in Bilthoven en Groenekan, sociale woningbouw in ‘Tuindorp De Bilt’ uit de jaren twintig en een verrassende villa ontworpen door Gerrit Rietveld.

Koddestein
Een van die monumenten is boerderij Koddestein: waarschijnlijk eén van de oudste boerderijen van Maartensdijk aan de Dorpsweg 61. Al in 1991 schrijft dorpshistoricus Koos Kolenbrander hierover: ‘De herkomst van de naam van de boerderij ‘Koddestein’ is onduidelijk. Er wordt een samenhang verondersteld met het in 1472 genoemde Coddemeer dat als grensbepaling tussen het Gooi en het :Sticht wordt genoemd. De naam Codde komt in die tijd vrij veel voor. In een acte van 5 juli 1657 wordt de boedel van Roeloff Codde verkocht: ‘De hofstede met huysinge en de landerijen gelegen aan de Maartensdijck’ De boerderij is van het type Saksich Hallenhuis’. Tussen de stal en het woonedeelte is geen duidelijke afscheidingsmuur. Rechts naast het woongedeelte van de boer is een arbeiderswoning aangebracht. De nok van het twee verdiepingen tellende woonhuis is hoger dan die van de deel, dit verschil gaat over in een schuine knik’.

Balkenbrei
‘Op een kadastrale kaart uit 1852 lopen de bij de boerderij behorende landerijen aan de noordzijde (achter de boerderij) tot aan de Karnemelkseweg in Hollandsche Rading en aan de zuidzijde (tegenover de boerderij) tot aan de Nieuwe Wetering. De boerderij was een gemengd bedrijf (vee- en akkerteelt), de deel bood plaats aan 30 koeien. Op het bouwland werden haver, rogge, aardappelen, bieten en boekweit verbouwd. Boekweitmeel werd onder-meer gebruikt bij de bereiding van balkenbrei.

In 1955 is Oud Koddestein verkocht. De knecht van de voormalig eigenaar Lieftink, had op grond van een laatste wilsbeschikking recht op 12 jaar pacht van de boerderij. Gedurende de periode waarin boer Lieftink op Koddestein woonde is het rechtergedeelte van het woonhuis (de arbeiderswoning) verhuurd aan verschillende Maartensdijkse families; hierna is het huis onbewoonbaar verklaard. Tijdens de verbouwing van de het gebouw van Nederlands Hervormde Kerk in 1960 zijn er op de 220 m2 grote deel kerkdiensten gehouden. Na het vertrek van boer Lieftink is de boerderij verkocht en heeft een woonbestemming gekregen’. 

Majestueus
Johan Doornenbal (1975) heeft van jongs af aan een passie voor cultuurhistorie en boerderijen en heeft hier een aanzienlijke kennis over opgebouwd. Johan is gespecialiseerd in bouwhistorie, bouwhistorische reconstructies en historische interieurs en een kenner van agrarisch erfgoed. In een lezing in 2016 vertelde hij: ‘Koddestein betreft een in hoofdvorm zeer gaaf bewaard voorbeeld van bouwen in een landelijke omgeving. Eveneens vanuit het oogpunt van de ligging (de situering is gaaf gelegen in het buitengebied van Maartensdijk) en de voormalige functie, heeft het pand cultuurhistorische waarde. Vanwege de vroege gebruiks- en bewoningsgeschiedenis van het gebied, vertegenwoordigt het pand ook cultuurhistorische en sociaal-culturele waarde als uitdrukking van een functie. De diversiteit aan toegepaste materialen en de constructieve elementen en zijn de moeite waard gezien de boeiende (gebruiks-)geschiedenis, de hoge leeftijd en de enorme afmetingen van het pand. Hofstede ‘Koddestein’ is een grote majestueuze boerderij. Het pand ligt ongeveer 25 meter van de weg terug gelegen in de landelijke omgeving van het oorspronkelijk afgegraven veenweidegebied’. Voor het huis is een rond lopend grindpad en aan de weg bevindt zich een fraai monumentaal smeedijzeren toegangshek.

Fietsroute
Vanaf begin september ligt een fietsroute met alle adressen in het gemeentehuis, bij de bibliotheken, de Bilthovense boekhandel en diverse andere winkels en horeca in de gemeente. Ook staan de locaties op openmonumentendag.nl/debilt en als alternatief kunt u een digitale fietstocht maken langs de adressen via monumentendebilt.nl.

RM Koddestein 1926.jpg

Een foto van Koddestein in 1926. [Uit de digitale verzameling van Rienk Miedema]

Koddestein Reimus.jpg

Hofstede Koddestein aan de Dorpsweg 61 is één van de oudste boerderijen van Maartensdijk. (foto Joyce Reimus)

Afbeelding