Gaat Wilhelminaschool als cultureel erfgoed verloren?
Algemeendoor Henk van de Bunt
Sinds 2016 staat het voormalige gebouw van de Werkschuit in de voormalige Prinses Wilhelminaschool in Bilthoven (1953) op de nominatie om gesloopt te worden en ruimte te maken voor nieuwe woningen aan de Beatrixlaan aldaar. In de planning 2021 is hiervoor de periode oktober – december opgenomen. Veroniek Clerx van het onlinemuseum De Bilt vraagt zich een aantal dingen rond de culturele waarde van de vroegere school af.
Lies Haan Beerends vertelt in de Biltse Grift (blad van de Historische Vereniging De Bilt) in 2010 over de Beatrixlaan in De Bilt: ‘De Beatrixlaan kreeg op 26 maart 1956 haar naam. Aan de Beatrixlaan ligt de Prinses Wilhelminaschool, die later De Bieshaar werd genoemd.
Gemeente
In het huidige bestemmingsplan De Werkschuit vermeldt de gemeente De Bilt;’ De Werkschuit is rond 1960 gebouwd en betrof oorspronkelijk de Prinses Wilhelminaschool, later De Bieshaar, gevestigd tot 1995. Na 1995 maakte De Werkschuit onderdeel uit van de Stichting het Kunstenhuis de Bilt/Zeist. In de Werkschuit werden kunstgerichte lessen gegeven op het gebied van beeldende kunst, dans, theater, schrijven en digitale werkvormen. Bij elkaar betrof het circa 1500 cursisten. De organisatie is verhuisd naar het nieuwe Cultureel en Educatief Centrum (CEC) aan de Melkweg’.
Wederopbouw
Veroniek Clerx: ‘Hoog tijd om de historie te beschrijven van dit item uit de wederopbouwperiode ’50 en ’60, dat elders in Nederland inmiddels de status van ‘gemeentelijk monument’ of zelfs ‘cultureel erfgoed’ heeft bereikt. Gemeente De Bilt veronderstelt, dat het gebouw uit 1960 stamt; dit is onjuist, want het schoolgebouw is uit 1953. De vraag doet zich daarbij voor of dit gebouw deel uitmaakt van de collectie van circa 50 ElPé-Panagro-scholen, zoals die in de jaren ’50 overal in Nederland werden gebouwd. Feit is dat het daarmee grote stijlovereenkomsten vertoont’.
De Bieshaar
Het schoolgebouw staat pal naast de wederopbouwwijk De Bieshaar; een wijk welke volgens kunsthistorica Korine Hazelzet kan worden beschouwd als een stedenbouwkundig juweeltje van weder-opbouw-architectuur en schuin tegenover de huidige Oosterlichtkerk uit 1962, eveneens opgetrokken volgens de toen geldende hypermoderne architectuur. Dat alles samen heeft de buurt tussen de Groenekanseweg, Beatrixlaan en de Eerste Brandenburgerweg gemaakt tot een eenheid volgens de stijl van de wederopbouwjaren ’50 en 60'. Overigens toont het schoolgebouw grote overeenkomsten met andere scholen in Nederland die zijn ontwikkeld volgens de zogeheten Elpé-betonsysteembouw.
Gemeentelijk monument
Veroniek vervolgt: ‘ElPé-Panagro was een ontwerp van de Panagro NV uit Warmond (1939 - 2005). De architect was Dirk Lucas Landman uit Leiden. Het schoolgebouw De Sleutelbloem, door hem ontworpen, geldt in de stad Leiden als een gemeentelijk monument. In mei 2013 schreven B. en W. van Leiden: ‘Op grond van een advies van de Monumentenselectiecommissie heeft het college van burgemeester en wethouders het schoolgebouw van basisschool De Sleutelbloem, aan de Boshuizerkade 119, aangewezen als beschermd gemeentelijk monument. Het schoolgebouw werd in 1956 gebouwd en is ontworpen door architect D.L. Landman. Deze gangloze, licht- en luchtschool, uit de Wederopbouwperiode, ligt op de grens van een wederopbouwbuurt, die volgens dezelfde kenmerkende stijl is vormgegeven. De school is een afspiegeling van de opvattingen over de ruimtelijke voorwaarden die aan een schoolgebouw werden gesteld in de jaren vijftig in Leiden, waarbij de nadruk ligt op gezondheid, licht en lucht (…) Het pand zal worden ingeschreven in het gemeentelijke monumentenregister’.
Prinses Wilhelmina
In 1953 gaf de vereniging De School met den Bijbel in De Bilt opdracht aan bouwmeester W.M. de Jong voor de bouw van de Prinses Wilhelmina School, die drie klassen zou bevatten. Aangenomen kan worden dat voor ‘prinses’ is gekozen, omdat de voormalige vorstin sinds 1948 geen koningin meer was. De Provinciale Utrechtse Welstandscommissie stond tot 1959 toe, dat lokalen werden aangebouwd. Na 32 jaar, in 1985, kreeg de school een nieuwe naam: De Bieshaar en werd daarmee vernoemd naar de aanpalende woonwijk; een goed voorbeeld van wederopbouwarchitectuur. In 1995 verloor het gebouw zijn onderwijsfunctie en bood vanaf dat moment onderdak aan Cultureel centrum De Werkschuit. Nadat de kunsteducatie in 2013 was verhuisd naar het Kunstenhuis Het Lichtruim, waren er nog enige tijd kleinschalige ondernemingen gevestigd.
ElPé-systeembouw
De allereerste Elpé-school van Nederland was de RK St. Jozefschool in Emmeloord uit 1952. Dit gebouw werd in 2013 grondig gerenoveerd. Donna Plugge, gemeentearchivaris van de gemeente Noordoostpolder vertelt: ‘Hier in Emmeloord werd in 1953 de openbare Prinses Beatrixschool in dezelfde standaard opgeleverd. In de wederopbouwjaren werden in heel Nederland ongeveer 53 schoolgebouwen in dit type gebouwd. In onze provincie Flevoland maakt de ElPé-school nu deel uit van het Cultureel Erfgoed. Ook de Prinses Beatrixschool is bewaard gebleven en als dependance opgegaan in een groter schoolverband. Het heeft verschillende verbouwingen en vergrotingen ondergaan en een nieuwe voorgevel gekregen’.