Wat is er aan de hand met onze eiken

Is het u opgevallen? Op landgoed Beerschoten in De Bilt, maar ook op heel veel andere plaatsen, lijken de eiken dit voorjaar maar moeilijk in blad te komen. Als het al gebeurt, dan lijken de bladeren wel erg klein.

Heel merkwaardig. Vooral omdat de beuken, die het de afgelopen jaren zo moeilijk hadden, er nu wèl florissant bij staan. Wat is er aan de hand met onze eiken? Aan de droogte kan het nu (nog) niet liggen, maar gelukkig heb ik voor u wel het antwoord: De grote boosdoener is de kleine wintervlinder. Jawel, een wintervlinder in de lente. Oftewel: waarin een klein beestje groot kan zijn.

Kleine wintervlinder
De kleine winterwintervlinder leeft, zoals de naam al aangeeft, in de winter. Het is een in Nederland algemeen voorkomende nachtvlinder. In de avond, zo tussen 18 en 20 uur kun je het tamelijk onopvallend vlindertje, maar wel talrijk, met een zaklamp waarnemen op loofboomstammen en in struiken. Het mannetje kan vliegen, maar het vrouwtje niet. Zij heeft niet ontwikkelde vleugelstompjes, daardoor lijkt ze niet eens op een vlinder. Terwijl zij naar boven kruipt hoopt ze een rondvliegend mannetje tegen te komen. Na de paring worden zo’n 150 eitjes op de bladknoppen afgezet. 

Rupsen
In de periode mei-juni komen hieruit spanrupsen tevoorschijn. Dit zijn rupsen die zich verplaatsen door lussen te maken. Ze voeden zich met de nèt uitgelopen knoppen en dus heel jonge blaadjes en zijn daarbij in staat om hele bomen kaal te vreten. Denk daarbij aan loofbomen, zoals zomereik, hazelaar, wilg, linde, berk, meidoorn en populier. Qua fruitbomen geven de niets ontziende rupsen de voorkeur aan appel, kers en bes.

Bij verstoring laten de rupsen zich van het blad vallen. Ze blijven aan een zijden draad hangen tot het gevaar geweken is. In juni dalen de volgroeide rupsen via een spinseldraad naar de grond om daar te verpoppen. Tijdens de zomer liggen de poppen in het strooisel, waarna in het najaar een nieuwe generatie kleine wintervlinders verschijnt.

Kaalvraat
De aangetaste bomen, waaronder zomereiken, kunnen goed tegen kaalvraat. Ze lopen weer opnieuw uit en zijn in staat om weer te groeien. Pas wanneer de eiken meerdere jaren achtereen worden kaalgevreten kunnen ze verzwakken. Eenmaal verzwakt zijn de eiken gevoelig voor aantasting door de eikenprachtkever. De larven van deze kever maken lange slingerende gangen onder de schors van een verzwakte boom waardoor deze uiteindelijk afsterft. 

Natuurlijke vijand
De aanwezigheid van een grote hoeveelheid rupsen is ideaal voor verschillende zangvogels, voor zichzelf maar zo mogelijk nog meer voor hun kroost. En zo wordt maar weer eens bewezen dat in de natuur alles met elkaar verbonden is. We weten alleen niet of dit voldoende is. Er liggen namelijk nog meer gevaren op de loer. Door klimaatverandering, verdroging én de stikstofcrisis kunnen de bomen ook sterven als gevolg van ‘uitputting’.

Jacqueline van Dam