Sobere Dodenherdenking bij oorlogsmonument Jagtlust

door Guus Geebel

Voor de tweede keer werd op 4 mei de Nationale Dodenherdenking in Bilthoven zonder publiek gehouden. Alleen burgemeester Sjoerd Potters en een klein aantal genodigden waren aanwezig. Peter van der Horst blies even voor acht uur vanaf het balkon van Jagtlust het taptoesignaal. Na de twee minuten stilte werden drie kransen bij het monument gelegd. Namens de gemeente De Bilt door burgemeester Potters en echtgenoot, Wietse Goedhart met zoon Koen namens het voormalig verzet en kinderburgemeester Carmen Braak met klasgenootje Madeleine Sandee.

De toespraak van de burgemeester, het gedicht van de kinderburgemeester en het verhaal van Madeleine over haar overgrootvader de heer Nienhuis zijn vooraf opgenomen en worden uitgezonden op Regio TV De Bilt. In de toespraak die dit keer dus niet bij het monument werd uitgesproken zei burgemeester Sjoerd Potters onder meer: ‘Door Corona is het weer onmogelijk om morgen samen vrijheid te vieren. De vrijheid waarvoor zoveel mensen hun leven gaven, ook inwoners uit onze gemeente. De vrijheid die wij zo vanzelfsprekend waren gaan vinden. Zo vanzelfsprekend dat sommigen zich afvroegen of die jaarlijkse herdenking nog wel nodig was. Zo vanzelfsprekend, dat sommigen zich niet goed meer konden voorstellen dat vrijheid er ooit níet meer zou zijn. Tot vorig jaar, juist in het jaar waarin we 75 jaar vrijheid sinds de Tweede Wereldoorlog uitbundig wilden vieren, moesten we een stukje vrijheid inleveren. We konden helemaal níets meer uitbundig vieren. Dat valt ons nog steeds zwaar.’

Vrijheid
‘Vrijheid is het fundament onder onze vrije samenleving’, aldus de burgemeester. Hij citeert de filosoof Daan Roovers die de verwondering van Spinoza beschrijft die met zijn ouders naar de Republiek der Nederlanden was gevlucht en zich afvroeg hoe het kan dat al die mensen met hun verschillende en uitgesproken meningen zo vreedzaam met elkaar leefden. ‘Hij concludeerde dat onze vrijheid van denken en spreken gepaard gaat met de principiële gelijkheid van alle burgers. Vrijheid is een gezamenlijke inspanning. Vanuit die gezamenlijke vrijheid kunnen we onze persoonlijke vrijheid invullen. Misschien waren we dat besef na 75 jaar vrijheid een beetje kwijt. De pandemie heeft dat besef weer scherper op ons netvlies gezet. We merkten al snel, dat er alleen een mate van vrijheid voor ieder van ons was, als we ons allemaal aan de coronamaatregelen hielden. En andersom, wie maling aan de maatregelen had, beperkte de vrijheid van een ander.’

Offers
‘In de Tweede Wereldoorlog kwamen mensen in verzet tegen de nazi’s en de Japanse bezetter. Ze lieten mensen onderduiken in hun huis, brachten illegale kranten rond, werkten samen met de geallieerden, spioneerden en saboteerden. Mensen in onze gemeente zetten hun leven op het spel. Niet om er zelf beter van te worden, maar om vrijheid voor iedereen te bevechten. Ook van ons werden dit jaar persoonlijke offers gevraagd. Ze laten zich moeilijk vergelijken met de offers die mensen in de oorlog en tijdens vredesmissies brachten. Evengoed hebben we het er moeilijk mee’, aldus burgemeester Potters. Hij noemt ondernemers die hun bedrijven moesten sluiten en mensen in de zorg die anderen bleven helpen, met gevaar voor eigen gezondheid. Potters is blij dat er inmiddels vaccins zijn die ons gaan helpen onze vrijheden terug te krijgen. ‘Stilstaan bij onze vrijheid, is stilstaan bij allen die hun leven daarvoor hebben gegeven en bij het leed dat onze inwoners is aangedaan. De vrijheid die een gezamenlijke inspanning is en nooit vanzelfsprekend is.’

Gedicht Madeleine Sandee

Na 75 jaar vrijheid..

Na 75 jaar vrijheid lijkt de oorlog lang geleden

Staan we stil bij de mensen die er niet meer zijn

Bij de mensen die voor onze vrijheid hebben gestreden

En stierven van honger en van pijn

Toch is het niet zo lang geleden

Dat ik mijn opa’s hand vast hield 

En hij zo verdrietig was over het verleden

Waarin zijn leven werd vernield

Ze woonden op de Parklaan, hier vlakbij

En hadden Joden verborgen in hun huis

Ze moesten als kind altijd stil zijn

En geen enkel vriendje mocht spelen bij hen thuis

Een paar jaar hadden ze mensen verstopt

Zijn vader zat in het verzet

Tot op een dag op de deur werd geklopt

En ook de ondergrondse gang door Duitsers bleek afgezet

In de brief uit de gevangenis stond geschreven

‘Je neemt nu vaders plaats in, m’n zoon’

Dat is altijd zo gebleven

In één dag van kind naar volwassen persoon

In de maanden na de oorlog

Moest zijn zusje elke dag hier in Bilthoven naar het station

Om de dagelijkse trein op te wachten

Misschien zat hun vader vandaag wél in de wagon

Na vele maanden hebben ze het opgegeven

Pas een paar jaar later werd het nieuws verteld

In Bergen Belsen kwam hij om het leven

Een vader, mijn overgrootvader en een held

Want wie durft er op te komen

Voor een ander die wordt gepest

Wie durft de ander nog te helpen

Ook als het je eigen leven misschien verpest

Ben je een held als je stoer doet

Ben je een held als je een winnaar bent

Of ben je een held als je vooral goed doet

En klaar staat voor een ander, ook als je hem niet kent

Na 75 jaar vrijheid..

Moet dit verhaal nog altijd worden verteld

We denken nu aan al die dappere mensen

met mijn overgrootvader voor míj als grootste held

Gedicht Carmen Braak

2008

Tessa Matser

2 minuten

Elk jaar hetzelfde

4 mei, 2 minuten stilte

ik denk even aan hoe vreselijk het moet zijn geweest

maar het is ver weg, er is niks meer aan te doen

ik denk aan de mensen die moesten vluchten

maar het is als een boek, als ik het dichtklap is het weer weg

ik denk aan hoe lang het nog duurt

de klok tikt, de seconden lopen

ik denk aan het huiswerk voor morgen

de seconden sluipen, de klok heeft alle tijd

Maar dan denk ik aan mijn gedicht,

mijn gedicht waarin ik iets zou zeggen over deze dag

En pas dit jaar voor de eerste keer

En voor de eerste keer dit jaar

Denk ik er echt over na

En ik besef dat het wel degelijk zin heeft

Meeleven met wat er is gebeurd

Twee minuten voor de slachtoffers die vielen

Hen een plekje geven door elk jaar terug te denken