Herdenking Fort De Bilt

door Henk van de Bunt

Fort De Bilt aan de Utrechtse Biltstraat is tijdens de oorlogsjaren door de nazi’s gebruikt als executieplaats. Veroordeelde politieke gevangenen, maar ook slachtoffers van represailles of gevangengenomen verzetsstrijders waren er slachtoffer. Om dit blijvend in gedachte te houden is in 1949 de Stichting Herdenkingsmonument Fort De Bilt opgericht door de Utrechtse afdelingen van de Nationale Federatieve Raad van het Voormalig Verzet Nederland en de Nederlandse Vereniging van Ex-Politieke Gevangenen (Expogé) in de Bezettingstijd.

Net als in 2020 vond de herdenking op Fort De Bilt op zaterdag 1 mei jl. plaats zonder publiek. Tijdens de herdenking waren er bijdragen van de heer Evert Wasch (kleinzoon van Evert Nool, die op 31 maart 1945 op Fort de Bilt gefusilleerd werd) en de heer Jan van Kooten, scheidend directeur van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Voorzitter Herman Steendam (fort de Bilt) richtte zich met name tot alle belangstellenden thuis die deze herdenking door corona alleen kunnen meemaken via een video-verslag op website.

Vertegenwoordigers
De vertegenwoordigers van de burgerlijke autoriteiten waren eerder die dag al op het fort geweest: Commissaris van de Koning in de provincie Utrecht, de heer Hans Oosters, de locoburgemeester van Utrecht, mevrouw Lot van Hooijdonk en de burgemeester van De Bilt, de heer Sjoerd Potters; zij allen legden een bloemstuk. Ook de buren ‘van de overkant van het fort’ (de Koninklijke Marechaussee) herdachten eerder die middag de ruim 100 op dit fort gefusilleerde Nederlanders. Dat waren niet alleen Utrechters; de slachtoffers kwamen uit heel Nederland.

Mobach
Herman Steendam: ‘De Tweede Wereldoorlog is in ons collectief bewustzijn verankerd. Inmiddels hebben bijna alle Nederlanders de oorlog niet meegemaakt en kennen ze de oorlog alleen uit de vele verhalen van hun grootouders en ouders, uit de vele boeken en uit de vele documentaires. Oorlogsgetuigen zijn er nauwelijks meer. Daarom zijn we heel blij met de komst vandaag van Marten Mobach (De Bilt), die op 5 mei 1945 ternauwernood aan executie op dit fort ontsnapte. De heer Mobach hoopt volgende maand 102 jaar te worden’.

Vergelijkbaar
Woorden van Evert Wasch: ‘We leven in een onzekere situatie, waarbij we een bedreiging van buiten ervaren. Omdat we veel tijd thuis moeten doorbrengen, worden we geconfronteerd met onszelf, in een positie van relatieve uitzichtloosheid. Waarbij de last daarvan voor de een zwaarder weegt dan voor de ander. We zijn onvrij om te doen en te laten wat we in een normale situatie kunnen. Maar doordat we teruggeworpen worden op onszelf maakt het ook ons bewust van zaken waaraan we anders voorbijgingen. En misschien is dat wel de overeenkomst met de situatie waarin mijn grootvader Evert Nool leefde. Dat we in de beperking van het dagelijks leven ons des temeer bewust worden van kernwaarden. Van wat het betekent om vrij te zijn en om in die vrijheid bedreigd en zelfs aangetast te worden. Je weegt dan af en maakt keuzes. Dat leidde er voor Evert Nool toe om hulp te bieden aan anderen, in de wetenschap dat hij daarbij zijn leven op het spel zette’.