V.l.n.r. Alexander Tchernoff en Evert Theunissen bij de serie nog te plaatsen struikelstenen.
V.l.n.r. Alexander Tchernoff en Evert Theunissen bij de serie nog te plaatsen struikelstenen.

Eén jaar stichting Struikelstenen

Algemeen

door Henk van de Bunt

Op 4 maart 2020 werd stichting Struikelstenen De Bilt opgericht. Het doel van de stichting is het plaatsen van struikelstenen (Stolpersteine) voor de laatste woning van de slachtoffers van de naziterreur die in de gemeente De Bilt woonden of die hier verbleven.

Tevens is het doel zoveel mogelijk te publiceren over de slachtoffers en educatieve projecten voor de jeugd in het kader van de struikelstenen uit te voeren. Een jaar na de oprichting gaan we op basis van het uitgebrachte jaarverslag in gesprek met voorzitter Alexander Tchernoff en onderzoeker Evert Theunissen..

Het bestuur bestond in 2020 verder uit secretaris Krischan Hagedoorn, penningmeester Heleen van der Linden-Rima en algemeen bestuurslid Tiny Middleton-Heijlen. Gemeente De Bilt steunt het initiatief van de stichting nadrukkelijk. De gemeente en de stichting ondertekenden in oktober 2020 een samenwerkingsovereenkomst waarin duidelijke samenwerkingsafspraken zijn vastgelegd. De stichting krijgt geen structurele subsidierelatie met of van de gemeente. Alexander Tchernoff: ‘Wij hebben een eenmalige bijdrage ontvangen, daarnaast werken wij nauw samen met de Gemeente bij de legging van stenen. De gemeente is immers verantwoordelijk voor de openbare ruimte en zorgt ervoor dat de stenen op de juiste wijze gelegd kunnen worden’.

Stenen
In 2020 werden geen struikelstenen gelegd in de gemeente De Bilt. Oorspronkelijk stond de eerste legging gepland op 16 november. In verband met de Coronacrisis besloot het bestuur de bijeenkomst af te gelasten. In totaal werden er 16 struikelstenen besteld bij de Duitse stichting Stolpersteine, de eigenaar van het concept. De stenen zijn inmiddels in De Bilt aangekomen en zijn veilig opgeslagen in afwachting van legging. Inmiddels ligt er een gedetailleerd draaiboek voor steenlegging klaar, is contact gezocht met nabestaanden (voor zover mogelijk) en aanwonenden en is alles eveneens afgestemd met de gemeente. Techernoff: ‘Alles is al voorbereid. Wij vinden het belangrijk dat we de stenen kunnen leggen in aanwezigheid van nabestaanden, de burgemeester, huidige bewoners, belangstellenden en pers. Omdat dat op dit moment gewoonweg niet kan, wachten we af tot versoepelingen zeker zijn, dat is het moment waarop we een datum gaan prikken en openbaar gaan maken. Wij kijken ernaar uit om in 2021 de eerste 16 stenen te kunnen leggen in gemeente De Bilt. Eveneens een mooi vooruitzicht is de toezegging van stichting Stolpersteine dat in november van dit jaar 20 nieuwe stenen besteld mogen worden’.

Publicatie slachtoffers
De achtergronden van de 16 Biltse slachtoffers van de Sjoa werden grondig uitgezocht door onderzoeker Evert Theunissen. Nauwkeurig werd de schrijfwijze van de namen, geboortedata en de data waarop de slachtoffers door de nazi’s vermoord werden, vastgelegd. In de gemeentelijke archieven werd zoveel mogelijk informatie verzameld en geverifieerd. Tot concrete publicatie over de slachtoffers is het nog niet gekomen omdat dit pas wordt gedaan - via de website of op een andere wijze - op het moment dat de steen gelegd is. Theunissen: ‘Op een andere wijze kan zijn in de vorm van een artikel in de krant, een publicatie in één van de historische tijdschriften of wellicht het uitgeven van een boekje. Wel is op de site een eerste achtergrondverhaal verschenen over de 7 kampen waarin Joodse inwoners van de gemeente De Bilt vermoord zijn door de nazi’s. Ik heb veel achtergrondverhalen van slachtoffers gevonden en ben bezig deze samen met andere onderzoekers verder vorm te geven. We wachten met publicatie tot na de steenlegging’.

Educatie
De eerste aanzet voor het ontwikkelen van een educatieprogramma voor leerlingen van groep 8 van de basisschool en de middelbare scholen is in 2020 gegeven. Mark Hagenaars (docent geschiedenis en inwoner van De Bilt) en Pauline Wijnen (filmregisseur, theaterdocent en initiatiefnemer Weeshuis van de Kunst) waren bereid om een aantrekkelijk educatief programma voor de Biltse jeugd samen te stellen. Dit programma zal bestaan uit een digitaal lespakket voor docenten en scholieren, gastlessen en evenementen voor scholieren. Het bestuur is ervan overtuigd begin 2021 een aantrekkelijk programma samen te kunnen stellen en heeft daarvoor een financiële reservering gemaakt. Tchernoff licht toe: ‘We ontwikkelen op dit moment lesmateriaal voor zowel groep 8 als de middelbare scholen. Ook wordt nagedacht over evenementen, voorstellingen etc. De financiële reservering blijft gewoon staan totdat wij tot uitvoering over kunnen gaan’.