Creëren voor KiKa

Een houtdraaibank is een werktuig waarin een stuk hout een draaiende beweging krijgt, waardoor er met een beitel een vorm in kan worden gebracht. Cees Schuurman draait hout.

Wat moet ik me daarbij voorstellen. Nieuwsgierig loop ik de werkplaats binnen. Een grote werkbank staat centraal met daaromheen kasten met heel veel laatjes, gevuld met gereedschap. Aan de wanden een keur aan boren en beitels. Het ruikt er heerlijk naar hout. Onder het raam staat een schitterende houtdraaibank, de oorsprong van heel wat prachtige werkstukken.

Een bos zonnebloemen
Een bos bloemen in de pot begint met oude, grenen vloerdelen van de buren. Met zorg zoekt Cees Schuurman een plank uit, niet te krom en zonder scheuren. Met de zaagmachine zaagt hij er een mooie ronde vorm uit. In het centrum boort hij een gat waarmee de schijf in de draaibank bevestigd kan worden. Met grote, vlijmscherpe beitels draait hij de schijf eerst zuiver rond, alles op gevoel. De krullen vliegen in het rond. Terwijl de schijf draait, maakt Cees met de beitel aan de ene kant een bolling en daarna de andere kant hol. De meest specialistische beitels maakte hij zelf. Zijn vaardige handen bedienen het gereedschap en langzaam ontstaat de vorm die hij in gedachten heeft. Een fascinerend gezicht. De steel van de bloem is van buigzaam wilgenhout, vers uit de tuin. Nadat de blaadjes en de bast zijn verwijderd wordt het takje tussen spijkers in de juiste kromming gespannen. Na drie dagen is het hout droog en heeft ’t de juiste vorm. Geduld levert mooi werk.

Trekmes
Van jongs af aan betrokken bij de molen, bouwde Cees Schuurman een schat aan praktische kennis op. Zijn vader had het veelzijdige vak van molenaar in de praktijk geleerd en gaf dat door aan zijn zoons. Het leverde Cees technisch inzicht, gevoel voor materiaal en maakte hem vindingrijk. Als jongen, onderweg naar school liep hij graag bij wagenmaker Winkelman binnen: ‘Die had in z’n werkplaats een grote lintzaag staan. Hij maakte boerenwagens, kruiwagens en andere gebruiksartikelen. Essenhout, gezaagd uit moerasbosjes in de buurt, gebruikte hij voor schepstelen. Ik mocht de dikke takken schillen met een trekmes. Ze lieten je maar aan knoeien, maar daar leerde je veel van. Winkelman had ook een draaibank. Zo’n hele ouderwetse, met van die riemen over een drijfwerk. Ze draaiden er wielnaven voor boerenwagens, met gaten voor de spijlen. Dat kwam niet zo zuiver, het slingerde allemaal iets. Maar het werkte verder prima. Voor ons bedrijf (korenmolen De Kraai) maakte Winkelman een vrachtwagenbak van hout. Hij zette ‘m helemaal in de lijnolie. We hebben daar járen plezier van gehad’.

Draaien
Cees experimenteerde verder in de werkplaats van de molen. ‘Ik had een draaibankje en een AEG boormachine. Van restjes hout maakte ik toen kandelaars. Later heb ik wat lessen gehad in houtsnijden van iemand in Soesterberg. Die man zorgde voor beitels en voor mooi hout van wat hij zoal tegenkwam. Ik heb daar vogeltjes leren snijden. Maar het draaien heb ik mezelf geleerd’. Cees Schuurman werd lid van houtdraaiersvereniging ‘De Lekstroom’ in Lopikerkapel. Erg leuk om ideeën uit te wisselen. ‘Vóór corona kwamen we 6x per jaar bij elkaar en reisden voor demonstraties door het hele land. Samen met Lida, mijn vrouw, ging ik mee naar demodagen, zoals in Lage Vuursche. Ik had veel te veel houtwerk staan thuis. Dat zijn we daar gaan verkopen. Mensen betalen graag voor het goede doel, dus doneer ik de opbrengst aan KiKa’. Stichting kinderen kankervrij financiert wetenschappelijk onderzoek naar kinderkanker.

Gratis weg te halen
Cees gebruikt graag hout van gouden regen of taxus, vanwege het contrast in kleuren. Of notenhout dat van binnen heel donker en aan de buitenkant licht is. In de draaibank ontstaat daarmee een bijzonder kleurenspel op de schalen die hij maakt. Acacia, Europees hardhout, geeft met z’n grillige jaarringen een levendig effect. Een zijtak of wortel geeft ook mooie lijnen in het hout. Heel verrassend om die tekening tijdens het draaien te zien ontstaan. Schuurman laat een fraaie schaal van berkenhout zien met aan de randen heel fijne lijntjes. ‘Dat is ‘slaap’. Dat zijn schimmelsporen en dat zorgt weer voor een heel andere tekening”

Hout krijgt hij vaak van hovenier Tom van der Woude. ‘Als die bij het zagen wat moois tegenkomt legt hij het gewoon bij mij voor de deur. Het liefst in de winter gezaagd, als de sapstroom stil staat, want dan scheurt het niet zo gauw. Zo had hij een keer een handeltje neergegooid. Het was een heel beetje en het was mooi hout. Toen kwam er iemand voorbij rijden, zag dat hout liggen, laadt het op en zaagt thuis alles kort voor de open haard... Hij had een advertentie in de krant gelezen: ‘hout gratis weg te halen’ en dacht dat het hier was.’ 

Gescheurde vaas
Er kwam een nieuwe draaibank. Dat resulteerde in de productie van zeer uiteenlopende voorwerpen. De oud-molenaar heeft een ware schatkamer aan voorwerpen die hij maakte: Paddenstoelen voor de verkoping achter de kerk. Schalen in allerlei vormen. Lampenkapjes van sierkers hout, bijna doorzichtig. Héél dun gedraaid. Dan pakt hij een schotel, gemaakt van kleine stammetjes, dicht tegen elkaar verlijmd en de kieren weer opgevuld met ronde stukjes hout. Zelf bedacht. ‘Of de uitdaging om een asymmetrische schaal te maken, van notenhout. Bij de houtdraaiclub willen ze graag weten hoe ik dat doe…. Dat doe je met een mal met tegengewicht. Soms ontstaan dingen vanzelf. Ik wilde eens een vaas maken en die scheurde. Maar wat heb je nou aan een vaas met een scheur d’r in... Toen heb ik er een veter in gemaakt. Later maakte ik ook een vaasje met een ritssluiting en één waar knoopjes op zitten, een riempje erom… ‘. Zo maakte hij ook laarzen van hout. Eén met een ritssluiting, één met knoopjes en één met een veter. Die heeft een schoenmaker van me gekocht”.

‘Onlangs kwam er weer een bedankje van KiKa met de post. Het blijft mooi om bij te dragen aan een goed doel. Hout draaien is een vak apart, maar donateur worden kan iedereen’.

(Karien Scholten)