Klein venijn

Van 19 tot en met 23 april is het de Week van de Teek. Nu vraagt u zich misschien af, moet er voor zo’n piepklein beestje ook een speciale week komen? Dan zeg ik volmondig: zeker wel.

Ogenschijnlijk onschuldig, zo groot als een klein plat spinnetje, hooguit 3 mm. Maar de impact van zo’n beestje op uw huid kan groot zijn. Hij brengt een zeer vervelende bacterie over. Eentje die de ziekte van Lyme veroorzaakt. Een ziekte die uw hele leven op z’n kop kan zetten. Hoe dat gebeurt vertel ik u graag.

Mijn motto is: ‘Een dag niet naar buiten is een verloren dag’ . Maar ook, zoals collega boswachter Rob Veenbrink altijd zegt, ‘ Buiten gebeurt het’. En zo is het maar net! Misschien komt u, net als ik, graag in de natuur, parken en tuinen. Het ‘gevaar’ komt vaak uit onverwachte hoek, het is daarom goed om gewaarschuwd te zijn. Teken komen namelijk overal voor in onze groene omgeving. Ze vallen niet, zoals men vroeger dacht, uit de bomen, maar zitten veel lager bij de grond. Bij voorkeur in de buurt van bomen of struiken waar de bodem bedekt is met hoog gras en een laag verterende bladeren of mos. Om zich écht te kunnen verplaatsen, zijn teken afhankelijk van dieren zoals muizen, vogels, egels en reeën. Zo dragen deze dieren bij aan de verspreiding van de teek.

Heeft de teek u eenmaal gevonden, dan kruipt ie het liefst van onder naar boven, op zoek naar een warm plekje. Bijv. in uw liezen, oksels, bilspleet, langs de rand van het ondergoed, achter uw oren of bij uw haargrens in de nek. Daar bijt de vijand zich vast. Wees op u hoede! Ditzelfde gebeurt overigens bij zoogdieren (waaronder uw hond of kat), vogels en reptielen.

Met z’n allen vormen wij mensen ‘gastheer’ voor de teek. En net als bij de mug, is het ook bij dit beestje het vrouwtje dat bloed van ons nodig heeft voor de ontwikkeling van de eitjes. Wist u dat een teek kan maar liefst 1000 tot 2000 eitjes kan produceren?! Wanneer zo’n tekenvrouwtje zich vol met bloed heeft gezogen laat ze zich op de grond vallen. Maar - als u hierop bedacht bent - grijpt u natuurlijk lang voor dat stadium in.

Als u buiten bent geweest is het verstandig om zo snel mogelijk, liefst dezelfde dag, uw kleding en lichaam te controleren op de aanwezigheid van de ongenode gast. Doe dit zorgvuldig: nimfen (de jeugdige versie van de teek) zijn doorgaans maar 1 mm! Kleding kan het beste op 60 graden worden gewassen. Wacht niet met het verwijderen van een teek. Gebruik daarvoor een speciale tekenpincet of tekenpasje en doe dit vooral rustig. Nooit draaien, want dan breken de pootjes af en blijven die alsnog in de huid zitten. Gebruik geen jodium, alcohol of andere middelen om de huid vooraf te ontsmetten. Na het verwijderen van de teek kunt u het wondje wel met alcohol ontsmetten. Noteer de datum, waarop u de teek heeft verwijderd.

Houd daarna de plek van de verwijderde teek in de gaten. Het kan soms nodig zijn dat u naar de huisarts moet. Als er op de bijtplek een rode ring ontstaat bijvoorbeeld. Of u krijgt een grote vlek of andere klachten, misschien wel koorts.

Als een teek zich vastbijt, kan daarmee de Borrelia-bacterie worden overgebracht. Dát is de werkelijke veroorzaker van de ziekte van Lyme en dat is beslist geen pretje. Het eerste symptoom van de ziekte van Lyme is een rode kring om de beet die na 3-10 dagen verschijnt. Ga dan onmiddellijk naar de huisarts, wacht niet. Als deze symptomen niet worden opgemerkt, kan de ziekteverwekker het zenuwstelsel aantasten, met chronische heftige pijn in de ledematen en de romp als gevolg. Soms ontwikkelt de ziekte zich pas na enkelen jaren. 

In zeldzame gevallen is teken-encefalitis (hersenvliesontsteking) mogelijk. Dit wordt veroorzaakt door een Russische variant van de Borrelia bacterie. Kortom, beide ziektes zijn alle reden om niet licht over een tekenbeet te denken. Er is een klein lichtpuntje aan de horizon. Het schijnt dat ‘slechts’ een kwart van de teken de Borrelia bacterie bij zich draagt. Ook wordt niet iedereen ziek van een tekenbeet. 

Tekenbeet voorkomen
Gelukkig kunt u zelf de risico’s op een tekenbeet en ziektebeet voor een groot deel verminderen. Graag geef ik u wat tips over wat u zelf kunt doen om de tekenbeet te voorkomen.

Blijf zoveel mogelijk op de paden en vermijd hoog gras, dichte begroeiing en struikgewas.

• Draag dichte schoenen, lange mouwen en een lange broek. Stop broekspijpen in uw sokken. Op lichte kleding zijn teken beter te zien.
• Neem een tekenverwijderaar mee.

Zelf gebruik ik liever geen chemische middelen, maar bij lange wandelingen of tijdens het tuinieren kunt u overwegen kleding te dragen die is geïmpregneerd met het insectenwerend middel Permetrine of ingespoten met Deet. Ook kunt u Deet op uw huid aanbrengen. 

Zomer
De toename van het aantal teken in Nederland en het bijhorende risico op een tekenbeet (zo’n 1,5 miljoen keer per jaar) is vooral te wijten aan de klimaatverandering. Ik wens u een fijne, hopelijk teekvrije voortzetting van de lente en een mooie zomer die niet zo heet en droog is als de afgelopen jaren.

Jacqueline van Dam (Boswachter Publiek Utrechts Landschap)