Baltsen en jubelen

Een expert op het gebied van vogels zal ik nooit worden. Ik heb grote bewondering voor vogelaars die bij het minste of geringste geluidje al weten met welke soort ze te maken hebben. Naast het zingen hebben onze gevederde vriendjes ook allerlei roepgeluiden. En dan te weten, dat er ook vogelsoorten zijn die à la Robert Paul (of voor de jongere generatie Edwin Evers) kampioenen zijn in het imiteren van andere vogels. Het lijkt wel of ze het erom doen.

Ruim twee jaar geleden heb ik vogelherkennings-cursussen gevolgd, een in het vroege voorjaar en een in het late najaar. Dit in verband met trekvogels, want dat levert nog wat extra’s op naast de zogenaamde standvogels. Een van de lessen ging over onze witte en zwarte vogels, de meeuwen en de kraaiachtigen. Om ze te kunnen onderscheiden is voor mij een vogelgids onmisbaar. Dus als u er moeite mee heeft, weet dan dat u niet alleen bent. 

Bergeend
Er is een boeiende tijd aangebroken voor de vogels in de natuur en bij u in de tuin. In de opvallendste verenkleedjes gaan mannetjesvogels de vrouwtjes versieren. Futen maken hier een prachtig schouwspel van. Zoek maar eens een filmpje op, bijvoorbeeld op YouTube. Het is beslist de moeite. Gisteren nog zag ik twee paartjes baltsende bergeenden in de Tienhovense Plassen. Weliswaar bescheidener in hun paringsspel, maar zeker niet minder mooi om te zien. De bergeend is een opvallende, kleurige verschijning, ook buiten paartijd. Qua formaat zou je bijna eerder aan een gans denken, dan aan een eend. In het ‘Vogelalbum’ van Uitgeverij Tiktak schreef J. de Jonge in 1927 ‘Mij dunkt, ge zult wel met me eens zijn dat het waarnemen van zoo’n juweel van sterk sprekende kleuren telkens weer een genot is’. Ik bedacht me dat de naam ‘bergeend’ best wel vreemd is voor een watervogel in Nederland. En wat blijkt? De naam verwijst naar het bergen van de eieren in holtes, vaak zijn dit oude konijnenholen. De bijnaam ‘holeneend’ is dan ook niet verwonderlijk. 

Veldleeuwerik
Ook op Park Vliegbasis Soesterberg is het een vrolijke boel. Je hoort de veldleeuweriken hun hoogste lied zingen. En dat letterlijk! Eerst vliegen de mannetjes al zingend tot grote hoogte om vervolgens al jubelend naar beneden te buitelen om de dames te imponeren. Dat is toch onweerstaanbaar, daar durf je als vrouwtje toch geen ‘nee’ tegen te zeggen? Helaas gaat het slecht met de veldleeuwerik in Nederland. Dat is het gevolg van de intensieve landbouw, daar is geen ruimte voor bloemen. Als de kuikens uit het ei komen hebben ze veel eiwitten nodig. De ouders voeren ze in de eerste 45 levensdagen (tot ze vliegvlug zijn) met veel kleine insecten, spinnen en wormen. Om te kunnen leven hebben insecten stuifmeel nodig. Op het 375 ha grote Park Vliegbasis Soesterberg is er in de schrale graslanden volop aanbod van bloemen. Daar gaat het dan ook goed met de veldleeuwerik. Er worden nu al jaarlijks meer dan 200 broedparen geteld! Dit succes is alleen mogelijk als er geen verstoring door mensen plaatsvindt. Daarom sluiten we de start- en landingsbaan tijdens het broedseizoen af. 

Verstoring
Sommige vogelsoorten hebben inmiddels een nestlocatie gevonden, anderen zullen dat nu spoedig doen. Je hoort de spechten in de bossen van onder andere Houdringe en kasteelpark Loenersloot verwoed ingangen van bestaande nesten bijwerken. Overigens niet te verwarren met het roffelen, want dat hoor je nu zo mogelijk nog meer. Dat doen ze om hun territorium aan te duiden. Op 15 maart begint het officiële broedseizoen. Dat betekent voor natuurbeheerders dat er niet meer gezaagd en gesnoeid mag worden in bomen en heesters. Maar het betekent ook dat het nu nóg belangrijker is dat bezoekers van natuurgebieden op de paden blijven. Want het opvliegen bij verstoring kost vogels veel energie. Energie, die ze nu hard nodig hebben voor het bouwen van nesten en het vinden van een partner. Bovendien, als grondbroedende vogels, zoals veldleeuwerik, nachtzwaluw, boompieper en roodborsttapuit op Heidestein, worden verstoord, kan dit betekenen dat ze niet meer terugkeren naar het nest. De eieren worden niet meer uitgebroed of de jongen worden niet meer gevoed. 

Nuttig
Wist je dat het gevederde volk een belangrijke rol vervult in de natuur? Ze eten insecten, waaronder muggen, knutten en bladluizen. Koolmeesjes weten goed raad met de door ons gevreesde eikenprocessierups. Een boom die geplaagd wordt door deze rupsen geeft een bepaalde geur af ter verdediging tegen het ongewenst bezoek. Koolmezen ruiken die geur al op afstand. 

Door het eten van vruchten zorgen vogels voor verspreiding van zaden. Sommige zaden moeten zelfs eerst door de maag van een vogel gaan om daarna kiemkrachtig te zijn. Vogeleieren en (jonge) vogels zijn weer voedsel voor andere (roof)vogels en zoogdieren. Het is daarom noodzakelijk en goed geregeld dat alle in Europa in het wild levende vogels bij wet beschermd zijn. Kun je geen genoeg krijgen van vogels? Kijk dan naar ‘Beleef de lente’ op de site van de Vogelbescherming. Zo mooi om op deze manier een kijkje in de schoonheid van moeder natuur te krijgen.         (Jacqueline van Dam, Boswachter Publiek Utrechts Landschap)