Nieuwe stuw in de Praamgracht

In december plaatste het Hoogheemraadschap (waterschap) De Stichtse Rijnlanden tegenover de woning Dorpsweg 264 in Maartensdijk een stuw in de Praamgracht. ‘Nou en?’ zal men misschien denken. Er zit echter een groter verhaal achter. Deze nieuwe stuw is namelijk van groot belang voor de waterhuishouding van Landgoed Eyckenstein en voor de waterhuishouding in het verdere achterland stroomopwaarts.

Waterschappen zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit en kwantiteit van het oppervlaktewater en daarmee indirect ook voor het grondwater. Zij zitten daarbij voortdurende in het spanningsveld van verschillende belangen, waarin ze keuzes moeten maken. Moet de waterstand hoger voor natuurbeheer, of juist lager voor de landbouw; moet in de winter het overtollige water worden afgevoerd, of juist vastgehouden als reserve voor de droge zomers? Een stuw is een waterbouwkundig kunstwerk dat als doel heeft de waterspiegel in een waterloop, beek of rivier te beïnvloeden.

Klimaat
Met de huidige klimaatsveranderingen worden de zomers waarschijnlijk steeds droger en de winters natter. In veel bossen in Nederland en andere landen is als gevolg van de droge zomers al te zien dat met name naaldbossen, maar ook bijvoorbeeld oudere beukebomen afsterven. Ook op Landgoed Eyckenstein in Maartensdijk is dat duidelijk te zien. Veel naald- en beukebomen, die de droogte van de afgelopen twee jaar ternauwernood overleefden, konden het de derde droge zomer (van het afgelopen jaar) niet meer aan en stierven. Tussen 1 juli en 1 december 2020 gold er vanwege de droogte vanuit het Hoogheemraadschap langs de hele westelijke flank van de Utrechtse Heuvelrug een verbod om water aan sloten en weteringen te onttrekken.

Praamgracht
Voor Eyckenstein langs, aan de noordzijde van de Dorpsweg, loopt de eeuwenoude Praamgracht. Al lang voordat Eyckenstein bestond, is deze vaart gegraven als belangrijke vaarroute tussen de Maartensdijksche Vaart ten westen van Maartensdijk en de Eem bij Baarn. Dat gebeurde in de vijftiende eeuw, in de periode dat het veen in de Laagte van Pijnenburg werd ontgonnen. Boten met turf voeren in die tijd af en aan. Om het water in de Praamgracht beter vast te houden, heeft het Hoogheemraadschap nu deze stuw geplaatst tegen de dam die vanaf de Dorpsweg naar de het weiland de Klieverkamp leidt. Enkele jaren geleden is er ook al een stuw bij de oostelijker gelegen buitenplaats Rovérestein gebouwd, maar water dat vanuit noordelijke richting over Landgoed Eyckenstein stroomt, wordt door die stuw niet vastgehouden.

Samenwerking
Niet alleen de afvoer van oppervlaktewater zorgt voor watertekort. Onttrekking van grondwater door drinkwatermaatschappijen speelt eveneens een belangrijke rol. Voordat er grondwateronttrekking plaatsvond, was het onder de Utrechtse Heuvelrug één grote waterbel, die nu echter grotendeels verdwenen is. Om deze waterbel te herstellen, is er natuurlijk veel meer nodig dan alleen deze ene stuw. Men hoopt dat een structureel ander waterbeheer dit herstel in de nabije toekomst mogelijk zal maken. Dat betekent: minder onttrekken, meer vasthouden. Daar is wel samenwerking met verschillende andere instanties voor nodig en die is in juli 2020 ook tot stand gebracht. Op de website van het Hoogheemraadschap staat daarover: Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden gaat samen met de Provincie Utrecht, Vitens, Waterschap Vallei en Veluwe, terreinbeheerders en particuliere grondeigenaren, gemeenten, het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en natuurorganisaties aan de slag om watertekort en wateroverlast op de Utrechtse Heuvelrug tegen te gaan. De partijen willen het watersysteem van de Heuvelrug over de hele linie verbeteren en robuuster maken, door onder andere water vast te houden en in de bodem te infiltreren’.  (Lex van Boetzelaer)