Kaas, koekjes en gemalen koffie

Bilthoven-Centrum is bijna klaar voor de toekomst. De officiële opening van het nieuwe centrum wordt verwacht in mei 2021. Tot dan wordt de laatste hand gelegd aan de volledige herinrichting van Vinkenplein en Vinkenlaan. Ook de Julianalaan is in de laatste jaren op de schop gegaan.

Waar deed Bilthoven boodschappen, ver voordat de Kwinkelier werd geopend en de groenteboer en de slager nog waren gevestigd naast de kruidenier? Het Online Museum - in de persoon van redacteur Veroniek Clerx - zoekt de weg terug en werkt aan een rondleiding. Deze keer aandacht voor Kruidenier van Mourik aan de Vinkenlaan die zich met de Julianalaan rond en na de oorlogsjaren in de vorige eeuw ontwikkelde tot een middenstandskwartier.

Boekje
Voor de kruidenier van de jaren ’40, ’50 en ’60 was het ‘boodschappenboekje’ net zo’n gebruikelijk attribuut als de app vandaag de dag. Wil (1944) en Gerda (1954), twee van de drie dochters Van Mourik, kunnen zich dat nog goed herinneren. De winkel heette ’t Kaasboertje maar Van Mourik verkocht veel meer dan kaas alleen: ‘Zie je op de foto de poort links van de winkel?, vraagt Wil. ‘Dat is later de ingang van de Kwinkelier geworden’.

Vinkenlaan
Koos Kolenbrander schreef over de Vinkenlaan: ‘Vanaf 1903 zijn de huizen aan de Vinkenlaan gebouwd. De boogvorm van de laan, evenals bij de Nachtegaallaan, herinnert nog aan het oorspronkelijk ontwerp in Engelse Landschapsstijl van het Park Vogelzang, zoals het gebied ten zuiden van de spoorlijn Utrecht - Amersfoort werd genoemd. Omstreeks 1915 zijn de huizen aan het Emmaplein gebouwd. Door de snelle bouw vanaf 1903 ontstond er een gebrek aan winkels in de nieuwe woonkern. Vanaf 1917 is dit ruimschoots ingehaald en vestigden zich winkeliers aan de Nachtegaallaan, Vinkenlaan en het Emmaplein. Het winkelcentrum De Kwinkelier is destijds gebouwd op het terrein achter de Vinkenlaan waarop van 1797 tot 1807 de Joodse begraafplaats (bekend als ’t Jodendom’) was gelegen. Het Uilenpad, dat vanaf de Julianalaan parallel loopt met de Vinkenlaan, liep naar deze voormalige begraafplaats’.

Overboslaan
Mevrouw van Mourik komt van de Westbroekse Binnenweg in Westbroek. De dochters Van Mourik waren geboren in het babyhuis op de Overboslaan. Daar kon de jonge moeder na de bevalling een beetje bijkomen. De familie woonde aanvankelijk achter de winkel. Boven de winkel woonde een oude dame, mevrouw Van Keulen. Toen zij overleed werd de woning met de winkel verbonden en gingen de kinderen boven de winkel slapen. Zo kwam het dat Wil pas op haar 18e een eigen kamer kreeg.

Bakfiets
Vader bezorgde de boodschappen met de bakfiets en haalde bij het afleveren de boodschappenboekjes met nieuwe bestellingen weer op; ‘s Avonds vulden wij de dozen samen met onze moeder’, vertelt Gerda. ‘Bestellingen werden ook wel telefonisch gedaan; we hadden zo’n grote bakelieten telefoon aan de muur. De boodschappenronde kostte veel tijd vooral omdat veel klanten bij de aflevering het boekje nog moest invullen. Ook de betaling kon trouwens lang op zich laten wachten. Veel boodschappen belandden ‘op de lat’ en werden voldaan op afbetaling. Soms was de armoede onder de klanten zo groot, dat er helemaal niet werd betaald. Het klantenbestand was wel uitgebreid. Niet alleen gezinnen maar ook horecabedrijven waren klant. Hotel Heidepark bijvoorbeeld. Wil: ‘Bij Golfbaan De Panmoest ik op zondag wel eens een doosje afleveren. Dan mocht ik mijn moeders fiets gebruiken. Bij Hotel Heidepark was trouwens de bioscoop Concordia’.

Hangplek
Wil was bevriend met Hanneke Visman van de sanitair-winkel op de hoek en met Annemieke van Veenendaal, de dochter van kapster Jaspers, schuin tegenover. Gerda ging om met Dicky van Dijk van de schoenmaker: ‘Daar waar nu schoenwinkel Donelli is gevestigd. We speelden hier slagbal met zijn allen’, vertelt Wil. ‘Er waren nog zo weinig auto’s dat we gewoon op straat konden zitten’. Voor Gerda, die tien jaar jonger is vormt de Melchiorbank het ontmoetingspunt van de jeugd. ‘Dat was onze hangplek eind jaren ’60’.

Bij ’t Kaasboertje was kaas een hoofdproduct. De kazen lagen op grote planken werden om de zoveel dagen gekeerd. We verkochten ook luxe koekjes. Desgewenst werden de koffiebonen in de winkel gemalen. Er was een weegschaal met kleine koperen gewichtjes. Die moest regelmatig geijkt worden. Gerda: ‘Wanneer ik uit school kwam liep ik vaak door de winkel en deed dan een graai in de bak met chocolaatjes’.

Radio Sound
Moeder was een echte huismus, maar onze vader ‘een heel uithuizig mens’. Hij was een graag geziene gast bij de café-restaurants naast het spoor op de hoek van het Emmaplein: de Schouw en De Bonte Koe. ‘Bij de Schouw ging hij biljarten. Hij was ook lid van de Meteoor, de auto- en motorclub aan het eind van Julianalaan, waar nu de midgetgolf is. Bij bijzondere gelegenheden huurde hij een televisie bij Radio Sound op het Emmaplein’, vertelt Wil. Als middelste van de drie zusjes heeft zij de meest levendige herinneringen aan die tijd. ‘Mijn vader Gerard Pieter was in 1914 geboren en mijn moeder Willemijntje in 1911. Vader overleed al in 1971, op 57-jarige leeftijd aan een hersentumor’. Greet en Wil waren toen al getrouwd en het huis uit. Gerda was nog maar zestien. ‘Onze moeder is uiteindelijk 102 geworden, maar het overlijden van mijn vader betekende direct het einde van de zaak. Hij had een middenstandsdiploma gehaald, maar moeder kon bij wijze van spreken geen girootje invullen. Ze heeft de hele voorraad verkocht. Met een saneringsmaatregel kon ze het redden tot aan haar AOW’. [HvdB]

RM Vinkenlaan.jpg

Winkels Vinkenlaan vóór Jaren ’70: V.l.n.r. Visman (Sanitair en warenhuis), Tabak (Groenteboer), Van der Woerd (Slagerij), Hardeman (Jamin-winkel), Wolthuis (Juwelier), Van Ooien (Fournituren), Kaasboertje (Kruidenier), Bangma (Boeken en boeken-uitleen). Niet zichtbaar op de foto: Pul (Bloemenhandel) en Rijksen (Kapsalon).Overzijde: Geleijnse (kleermakerij), Van Dijk (schoenmakerij), Jaspers (kapsalon). [Uit de digitale verzameling van Rienk Miedema] 

Kaasboertje.jpg

De foto met de ponywagen is waarschijnlijk van bij de bevrijding, gezien de versiering met de grote W. Het kan ook een 31e augustus zijn in 1948.[foto Gerda van Mourik]

HvdB Honderdjarige.jpg

Mevr. Van Mourik in 2011 naast toenmalig locoburgemeester Arie-Jan Ditewig met op de flanken haar beide dochters. [foto Henk van de Bunt]