Unieke laatmiddeleeuwse muurschilderingen

‘Een spiegel van de tijd’, zo noemt historicus Anne Doedens de bijzondere laatmiddeleeuwse muurschilderingen in de Hervormde kerk in Westbroek. Het zijn volgens hem in deze regio de enige muurschilderingen uit die tijd die bewaard zijn gebleven.

Verminkte lichamen, een geroosterde heilige, de Paus in een kookpot en een Westbroekse kroeg: dat zijn enkele van de taferelen, die de muurschilderingen laten zien. Ze zijn waarschijnlijk enkele tientallen jaren na de Slag bij Westbroek gemaakt die plaatsvond op Tweede Kerstdag 1481. In dat jaar trok de stadhouder van Holland met zijn mannen richting Utrecht. Bij Westbroek raakten ze slaags met bewapende Utrechters, die hen tegemoet kwamen uit de stad. Meer dan 1500 mensen, waaronder vrouwen en kinderen, vonden de dood tijdens de bloedige strijd. Het dorp Westbroek werd compleet verwoest.

Beeldverhaal
Historicus Anne Doedens: ‘Er was vorst geweest en het ijs had het veen bedekt. Men vertelde dat de gezichten van de doden je door het ijs naar boven aanstaarden. Dat moet een vreselijke indruk gemaakt hebben’. In die tijd konden niet veel mensen lezen en de schilderingen zijn een middeleeuws beeldverhaal. Een verhaal dat de gelovigen eraan moest herinneren dat de dood dichtbij het leven ligt. Dat is waarschijnlijk de reden dat de schilderingen niet lang na de Slag bij Westbroek zijn aangebracht.

Kookpot
De schilderingen zijn te zien op twee plekken in de kerk. Aan de ene kant herinnert de muurschildering de mensen aan de dag des oordeels. Met een kookpot die de hel verbeeldt, waar ook de toenmalige paus in te vinden is. Het is immers ook de tijd van de eerste opstanden tegen de katholieke kerk: de reformatie.
Op een andere plek in de kerk zie je de legende van de levenden en de doden in de vorm van een ontmoeting tussen jagers en drie doden. Eronder staan zes heiligen die iets met de omgeving van Westbroek te maken hebben. Zo is Sint Laurentius te zien, de beschermheilige van de armen en van mensen die met vuur werken, zoals smeden en bakkers. Sint Laurentius is op een rooster verbrand en dat rooster staat nog steeds in het wapen van De Bilt, waartoe Westbroek behoort. Anne: ‘Het is heel lokaal bepaald. Aan de ene kant zie je de muren van de stad Utrecht en aan de andere kant herberg Het Zwaantje, dat was niet zo lang geleden nog in Westbroek’.

E-Book
Binnenkort verschijnt het e-book ‘Spionnen in het Veen, over de grenzen van Gooi en Sticht’. Het is een vertaling van een tekst van twee spionnen van keizer Karel V, die in 1525 door het gebied reisden. Zij hebben de lokale taveerne bezocht, waarschijnlijk herberg het Zwaantje, en gingen daarna naar de kerk. Een van de spionnen: ‘Toen de avond viel, ging ik met die oude priester naar buiten de herberg uit, om de kerk en de versieringen te bezichtigen: ’Ze spraken over de ‘prachtige versieringen’ in de kerk’.
Anne Doedens heeft de tekst vertaald met medewerking van Dick Berents. Het e-book is vanaf 2 november te downloaden vanaf de onlinemuseumdebilt.nl. 

Dit verhaal komt uit het programma Route C, het cultuurprogramma van RTV Utrecht. De uitzending is nog terug te zien via rtvutrecht.nl                

(Boukje Jansen van Galen, RTV Utrecht)