Washuisje, kraam- en badkamer

door Henk van de Bunt

Zaterdag 5 september werd in aanwezigheid van veel genodigden, waaronder wethouder Dolf Smolenaers naast Huize Gaudeamus (Gerard Doulaan 21 in Bilthoven) het gerenoveerde voormalige was-huisje geopend als atelier voor jonge kunstenaars. Het huisje was begin zestiger jaren van de vorige eeuw de eerste studio voor elektronische muziek 

Het Walter Maas Huis - oorspronkelijk Villa Gaudeamus aan de Gerard Doulaan in Bilthoven - is die kenmerkende villa met het rieten dak en de witte raamkozijnen uit 1927-28, die voornamelijk gebruikt wordt voor muzikale lezingen en concerten. De componist Julius Röntgen woonde er met zijn gezin tot zijn overlijden in 1932. Later verhuisde de Duits-Joodse textielingenieur Walter Maas uit het Duitse Mainz naar de villa. Hij had er ondergedoken gezeten en vestigde er een pension voor Indische repatrianten en begon een reeks huisconcerten voor jonge componisten. Echt lekker matchen deden die activiteiten niet altijd. Zo wandelde een krasse oud-Indiëganger eens binnen bij een repetitie met modern repertoire; ‘Jappenmuziek’, luidde het kernachtige oordeel. Na de dood van Maas in 1992 schonk zijn broer Ernst als enige erfgenaam het huis aan de Maas-Nathan Stichting. Daarmee werd Walter Maas Huis de nieuwe naam, maar de naam Gaudeamus op de voorgevel wordt ook nog steeds gebruikt voor dit rijksmonument.

Art Deco
Toen Röntgen in 1924 op zeventigjarige leeftijd stopte als directeur van het Amsterdams Conservatorium, verliet hij de hoofdstad om in een rustiger omgeving te leven, componeren en lesgeven. Aanvankelijk wilde hij net achter de duinen bij Schoorl gaan wonen, maar vrienden overtuigden hem ervan naar Bilthoven te komen, vlakbij Hilversum, waar bij de zich ontwikkelende omroep op muziekgebied van alles aan de hand was. Qua architectuur voldoet Huize Gaudeamus in alle opzichten aan de karakteristieken van de Amsterdamse School, een vormentaal die nauw verwant is aan de internationale Art Deco. Het ten westen van het hoofdhuis gelegen bijbehorende houten tuinhuisje zou een kopie zijn van een verdwenen componistenhuisje van de componist Grieg in Noorwegen, met wie Julius Röntgen bevriend was. Architect Frants Röntgen had het oorspronkelijk voor zichzelf als atelier bedoeld en heeft het als zodanig gebruikt. In latere jaren is het door heel wat componisten gebruikt, vandaar de huidige naam Componeerhuisje.

Huisje
Voorzitter Hans Zwarts vertelde in zijn openingswoord iets over de ‘carrière’ van het was-huisje: ‘Het werd in 1924 gebouwd als was-huisje voor de familie Röntgen en waarschijnlijk is het dat gebleven, ook in de tijd vanaf eind 1940 toen Walter Maas in Huize Gaudeamus een pension was begonnen, maar misschien was het toen wel opslagruimte. In de vijftiger jaren werden in het huis gezinnen uit Ambon gehuisvest en deed het huisje dienst als keuken, waar de hele dag gekokkereld werd. Tijdens Open Monumentendag 2018 ontmoetten wij nog twee Ambonese dames, die er in die tijd met hun gezin gewoond hadden. Begin 60-er jaren werd het huisje ingericht als studio voor elektronische muziek. Toen de studio was verhuisd naar Utrecht werd het weer opslagruimte, totdat de toenmalige bouwkeet, die dienst gedaan had als kantoor voor de Stichting Gaudeamus, bewoond werd door een gezin. De twee dochters van dat gezin zijn in het huisje geboren dus was het ook kraamkamer. Later heeft dat gezin het huisje als badkamer ingericht. Daarna werd het weer opslagruimte totdat ons bestuur de stoute schoenen aantrok en met succes bij instellingen aanklopte met het verzoek de renovatie en inrichting als atelier voor jonge kunstenaars financieel te willen ondersteunen. Huize Gaudeamus is een muziekhuis vol verhalen en ik hoop van harte dat er in dit atelier met name door jonge componisten weer muziekgeschiedenis geschreven gaat worden. Of we er straks veel van te zien zullen krijgen betwijfel ik, want het is maar klein en met de in acht te nemen afstand van anderhalve meter biedt het ruimte aan twee mensen en misschien één voor de deur’.