Joodse slachtoffers worden herdacht met struikelstenen

Stichting struikelstenen De Bilt is voornemens om in november van dir jaar de eerste struikelstenen in De Bilt te gaan leggen. Historicus en journalist Leo Fijen geeft als lid van de commissie van aanbeveling een toelichting op het fenomeen struikelsteen en had contact met initiatiefnemer Gunter Demnig.

Een struikelsteen heeft een afmeting van 10 x 10 cm. Het is een betonnen steentje dat aan de bovenkant is bedekt met een dun messing plaatje. Op elke steen staat de naam van de overledene, de geboorte- en overlijdensdatum en de plaats waar ze zijn vermoord. Momenteel zijn er door heel Europa meer dan 70.000 struikelstenen gelegd. De gemeente De Bilt volgt binnenkort, waarbij initiatiefnemer Gunter Demnig daarvoor zelf naar deze gemeente zal komen.

Troostrijk
Leo Fijen zocht naar het verhaal achter struikelstenen en hoe troostrijk is het om op deze manier te gedenken. Fijen: ‘Inspiratie voor het project vond Gunter Demnig door een tekst uit de Talmoed: ‘Een mens is pas vergeten als zijn naam is vergeten’. Met de stenen wil Demnig met name Joodse slachtoffers weer plaatsen in de buurt waar ze woonden, waar de kinderen op staat speelden en de volwassenen hun buurtpraatjes hielden. Gunter: ‘De voorbijganger moet door de knieën en het hoofd buigen om de stenen in de stoep te zien. Hij buigt op deze manier als het ware voor het slachtoffer. Het struikelen is dus niet letterlijk struikelen, het struikelen is symbolisch bedoeld. Wanneer alle struikelstenen gelegd zijn, ontstaat er een gebroken lint van steentjes door de stad en kan de geschiedenis van alle weggevoerde en vermoorde slachtoffers ‘gelezen‘ worden’.

Plechtigheid
Op 16 november 2020 zullen de eerste 15 struikelstenen worden gelegd in De Bilt, Bilthoven en Hollandsche Rading, waarbij de bedenker van de struikelstenen (ook wel Stolpersteine), Gunter Demnig naar De Bilt komt. De eerste 5 zullen gelegd worden in aanwezigheid van burgemeester Sjoerd Potters, het bestuur van struikelstenen De Bilt en vertegenwoordigers van de Joodse Gemeenschap. In hoeverre het mogelijk is voor publiek om deze plechtigheid bij te wonen, is nog onduidelijk in verband met de ontwikkelingen rondom het coronavirus. Het bestuur van struikelstenen De Bilt kiest voor een sobere plechtigheid met een toespraak en het zeggen van het Kadddisj (Joods gebed) voor de slachtoffers door de voorzanger van de Liberaal Joodse Gemeente te Utrecht.

Onderzoek
Het onderzoek naar de slachtoffers van de Holocaust in de gemeente De Bilt is in volle gang. Het bestuur van Struikelstenen De Bilt heeft Evert Theunissen, inwoner van Bilthoven, bereid gevonden dit onderzoek te doen. Het is een uitgebreid en intensief onderzoek aangezien alle gegevens die straks op de stenen staan volledig moeten kloppen. Ook wil men zeker weten dat De Bilt, Bilthoven, Groenekan, Hollandsche Rading, Maartensdijk en Westbroek inderdaad de laatste vrij gekozen woonplaats van het slachtoffer is geweest. Inmiddels is men in de fase beland dat de aanvraag voor de eerste 15 stenen kan worden gedaan en dat ook eventuele nabestaanden en de huidige bewoners van het adres kunnen worden geïnformeerd.

Educatie
Het bestuur heeft geschiedenisdocent Mark Hagenaars en anderen bereid gevonden om voor de stichting een educatie-programma op te zetten zodat in overleg met scholen, vanaf voorjaar 2021 een goed programma geboden kan worden aan leerlingen van groep 7/8 en scholieren op de middelbare school. Internet en beschikbaarheid van bronnen spelen hierin een grote rol zodat docenten ook zelfstandig aan de slag kunnen gaan met het geboden lespakket.

Locatiekaart
Op de locatiekaart staat aangegeven waar tot op heden de struikelstenen geplaatst moeten worden. De gekleurde stippen geven aan om hoeveel slachtoffers het op het betreffende adres gaat. Rood is 1 persoon, blauw is 2 of 3 personen en zwart geeft meerdere personen aan. Er zijn duidelijk meer stippen dan de voor dit jaar toegezegde exemplaren.

Bijdragen
Het bestuur is verheugd over de financiële bijdragen, maar ook de aanbiedingen om te helpen bij onderzoek, educatie en hand-en-span-diensten die aan zijn geboden door inwoners van de gemeente. Het is duidelijk dat struikelstenen De Bilt een initiatief is dat gedragen wordt door de gemeenschap. Inmiddels heeft de stichting de ANBI status van de Belastingdienst ontvangen wat o.a inhoudt dat donateurs hun gift af kunnen trekken. Nog verheugder is men over het feit dat door het verlenen van deze status naar de buitenwereld toe vaststaat dat de stichting aan alle wet- en regelgeving voldoet. Wie contact op wil nemen met de Stichting kan dat doen door te mailen naar info@struikelstenendebilt.nl. Op website www.struikelstenendebilt.nl is veel meer informatie te vinden.

[door Henk van de Bunt]