Ransuilen komen ook voor in de tuin van Wim Baas.
Ransuilen komen ook voor in de tuin van Wim Baas.

Tuin grote passie van Wim Baas

Algemeen

door Henk van de Bunt

Aan de Kerkdijk 132 in Westbroek ligt de prachtige landschapstuin van Dr. Wim Baas (76). Gesteund door zijn vrouw Marianne Baas-Volkers (77) steekt hij enorm veel tijd in het onderhouden van deze unieke tuin vol moeras- en stinzenplanten. Het is zijn grote passie. 

Hij is er mee begonnen nadat de familie Baas in 1969 vanuit Utrecht neerstreek in het rustige dorp. Het onderhouden kost niet alleen veel tijd, er moet nog heel veel meer gedaan worden om deze tuin nog verder te ontwikkelen. Maar nu al is het een belevenis voor tuinliefhebbers. Regelmatig is het terrein open voor het publiek. Hoe de toekomst van deze unieke tuin er uit zal zien is overigens nog een vraag voor Wim Baas en zijn vrouw.

Bijvak
Zo’n negen jaar geleden sprak Martijn Nekkers voor De Vierklank met deze tuinfanaten: ‘Baas studeerde bij de Universiteit van Utrecht biochemie met als bijvak plantenfysiologie. Hij noemt zich ook wel chemisch ecoloog. Zijn vakgebied omvat de kennis van de chemie van planten. Of anders: hoe planten overleven bij interacties met andere organismen zoals bodemschimmels. Toen hij in 1968 afstudeerde bleef hij verbonden aan de universiteit als wetenschappelijk medewerker. Nadat zijn vakgroep in de tachtiger jaren van de vorige eeuw was wegbezuinigd vond hij een extra uitdaging in het opzetten van de stinzenplantentuin. ‘Het werd voor mij een belangrijke uitlaatklep’, vertelt hij. Baas noemt de tuin ook wel zijn ‘buitenlaboratorium’, waar hij experimenteert met ecologisch tuinieren. Zo kan hij de diverse processen bestuderen op het gebied van plantengroei. Hij publiceert over dit onderwerp veel in vaktijdschriften’.

Bosplanten
Stinzenplanten zijn exotische planten die vooral sinds de 17e eeuw geïntroduceerd zijn in de Nederlandse flora. Ze vormen daar nu een karakteristiek onderdeel van. Tot deze groep wordt de wilde tulp gerekend, net als bijvoorbeeld het sneeuwklokje, de blauwe druif, de anemoon, de winterakoniet, de kievitsbloem en de narcis. Maar er zijn nog veel meer planten op te noemen. Ze groeien het beste op kleiachtige grond met daarin voldoende kalk. Het is een heel systeem waarbij bodemschimmels de opname van mineralen door de wortels van de planten bevorderen. Mieren zijn noodzakelijk voor het verspreiden van de zaden van deze voorjaars bosplanten. Het terrein dat de familie Baas aankocht had een moerasachtige structuur, eigenlijk was het niets meer dan een wildernis. Het huis dat ze betrokken staat aan een weggetje waarlangs nog enkele woningen staan. In de buurt werd dit terrein als ‘zod’ aangeduid dat verder geen enkele waarde had vanuit agrarisch oogpunt. Later werden in de tachtiger jaren door Baas nog twee percelen aangekocht. Het achterste gedeelte van zijn eigendom heeft nu de status van natuurreservaat en is niet toegankelijk voor publiek. Er is wel een maaibeheer dat wordt uitgevoerd door Landschap Erfgoed Utrecht.

Veel werk
Het gebied bestond oorspronkelijk uit hoogveen. Sinds de middeleeuwse ontginning is door ontwateren de grond wel vijf meter gedaald. Zo ontstond de huidige natte veenpolder. De voedselrijke veengrond vormde samen met de opgebrachte rivierklei (uit de Vecht) een goede ondergrond voor de nieuwe vegetatie. Het gehele gebied ligt momenteel 1 m. onder de zeespiegel en zakt ieder jaar nog een cm door zogenaamde biologische verbranding. Baas: ‘Daar komt ook veel broeikasgas bij vrij. Het is een onvermijdelijk gevolg van steeds diepere ontwatering’. Hij heeft ook een educatieve bedoeling met zijn activiteiten. Daarom werd hij natuurgids bij het IVN en lid van natuurtuinvereniging ´Oase´ en (recenter) van de Nederlandse Tuinenstichting. Ook stelt hij tussen februari en september iedere laatste zaterdag van de maand tussen 10.00 en 17.00 uur zijn tuin open voor bezoekers. De toegang is vrij.

Herfst
Nu het lange gras is gemaaid en de borders selectief zijn gewied komen de herfstbloeiers in beeld. De verkoelende regen van de afgelopen dagen heeft in de Moeras- en Stinzenplanten-tuin in Westbroek de eerste herfstbloeiers uit hun zomerrust gewekt. Na de cyclamen bloeit nu ook het zeldzame herfstklokje en de eerste herfsttijlozen. De toegang (onder het ander-halve-meter-regime) op zaterdag 29 augustus tussen 10.00h en 17.00h. aan der Kerkdijk 132 in Westbroek (tuiningang) is zoals altijd vrij.

Vrijwilligers
De tuin van de familie Baas heeft nationale bekendheid gekregen door de unieke wijze waarop deze is aangelegd. In 2011 vertelde Baas aan Martijn Nekkers, dat hij had ontdekt dat er enkele ransuilen in de hazelaar wonen. Veel waterpartijen, paadjes met niveauverschil, muren en bosschages vormen door hun bijzondere samenhang een unieke plek. Het is een genoegen om er rond te lopen en dan volop te genieten van de prachtige natuur. Baas werkt enige uren per dag op het terrein. Er is ook nog veel achterstallig onderhoud. Het is allemaal wel heel veel werk voor één mens. Ooit heeft Baas een voorzichtige oproep gedaan voor hulp van vrijwilligers: hij kreeg daarop één bruikbare reactie. Baas kan ook in 2020 wel meer handen gebruiken.

Anders dan de verwante, vochtminnende en  voorjaarsbloeiende lente- en zomerklokjes is het onopvallende herfstklokje een rotsplant. De bloei volgt pas na overvloedige herfstregens.
De herfstbloeiende wilde cyclamen verschijnen als de zomerplanten verdwijnen. Daarna volgt het wintergroene klimopachtige blad.
Ook verschillende herfsttijlozen verschijnen direct na de herfstregens. Hun bloemen lijken op die van de krokus.