Bevrijding en vrijheid

door Henk van de Bunt

Ter gelegenheid van de viering van 75 jaar bevrijding heeft de Historische Kring D’Oude School in De Bilt een boek uitgegeven met de titel Bevrijding en Vrijheid’: Geef de verzetshelden een gezicht en de vrijheid een stem’. De coronacrisis versluierde deze viering. Een deken van onvrijheid hangt nog door het coronavirus boven Nederland.

Voorzitter Paul Meuwese: Op 7 mei verscheen dit boek: gratis voor alle leden en een aantal exemplaren gaat naar de bovenbouw van de basisscholen en de eerste klassen van het voortgezet onderwijs in deze gemeente. In het eerste gedeelte van dat boek staan korte schetsen van de verzetshelden die genoemd staan op het herdenkingsmonument dat voor gemeentehuis Jagtlust staat. Daarnaast krijgen nog enkele andere helaas niet genoemde verzetsstrijders, zoals de gebroeders Brinkhof, Flip de Leeuw en Ferdi van der Ham eveneens een gezicht. In het tweede gedeelte van het boek schrijven diverse auteurs over de beleving van vrijheid. Ook het feit dat het in Nederlands-Indië nog lang zou duren voordat daar de rust weerkeerde wordt belicht’.

Jaap Kaas
Al 75 jaar is Nederland en ook De Bilt bevrijd van de vijandelijke overheersing en het is al 62 jaar geleden, dat het verzetsherdenkingsmonument bij Jagtlust is onthuld. Kunstenaar Jaap Kaas kreeg de opdracht om het monument te ontwerpen, te realiseren en de namen van de verzetshelden op de sokkel te beitelen. Tot heden was er aan deze mannen, die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid, geen afzonderlijke publicatie gewijd. De Historische Kring D’Oude School heeft de burgemeester aangeboden ter gelegenheid van de viering van 4 en 5 mei daaraan aandacht te schenken door middel van een publicatie en een fototentoonstelling. Een boekwerk zou worden aangeboden aan de leden van de historische vereniging, belangstellenden bij de herdenking op 4 mei en de bezoekers van een fototentoonstelling op 5 mei.

Lege banden
Samensteller van het boek, Leo van Vlodorp vertelt: ‘Tevens werd verzocht om op de vier lege banden op het monument de namen te beitelen van 4 personen die in relatie met het verzet in De Bilt hun leven gaven voor onze vrijheid. Het verzoek was vergezeld van een degelijke onderbouwing. Nog voor de uitbraak van de coronacrisis werd dit verzoek namens het College afgewezen. Vanwege de coronacrisis zijn alle publieke bijeenkomsten geannuleerd. De dodenherdenking op 4 mei en de viering van de bevrijding op 5 mei kregen een andere invulling. De distributie van het boek aan de leden van de historische vereniging en de bij de totstandkoming betrokkenen kon wel doorgang vinden. De fototentoonstelling zal naar verwachting later in het jaar plaats vinden. Belangstellenden kunnen dan zolang de voorraad strekt, ook een exemplaar van het boek ontvangen.

Het boek bestaat uit twee delen. Eerst wordt de verzetshelden, wier namen op de sokkel van het herdenkingsmonument bij Jagtlust staan, een gezicht gegeven. Helaas is dit niet mogelijk voor Jo Vermaak; ondanks alle inspanning is dat niet gelukt. Vervolgens wordt beschreven wat de vijand onwelgevallig was en wat de reden van hun arrestatie was. In het tweede deel wordt op verschillende manieren aandacht besteed aan ‘Geef de vrijheid een stem’. 

Opgedragen
Het boekwerk is opgedragen aan Kees Brinkhof en Betty Bausch-Polak. Kees Brinkhof is geboren op 5 juli 1944 te Utrecht; 9 maanden vóór de fusillade op 5 april 1945 van zijn vader en de broer van zijn vader. Zijn doopnaam is Cornelis en zoals ook zijn vader met de roepnaam Kees. Hij is te Utrecht gehuwd op 25 maart 1966 met Janneke (roepnaam Jenny) Janssen. Zij is geboren in stad Groningen, alwaar zij nu wonen. Kees heeft zijn vader nooit echt gekend. En zijn moeder vertelde maar weinig over zijn vader. Zij kenschetste hem wel als handig; ‘wat zijn ogen zagen, maakten zijn handen’. Over zijn gevangenneming had zij hem verteld dat een NSB’er, die in de buurt van haar broer woonde, hem zou hebben verraden. De broer van vader, Jan, is van 1916 tot aan zijn dood in 1945 organist geweest van de Michaëlkerk te De Bilt.

Betty Bausch-Polak is geboren in het jaar 1919 binnen een joods gezin; gehuwd in 1939 met Philip (Flip) de Leeuw ( 1914-1944) en is in 1961 gehuwd met Dolf Bausch en woont op dit moment in Israël. Betty en Flip waren lid van een zionistische beweging. De reeks van droevige gebeurtenissen in het leven van Flip en Betty vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog, de bezetting van ons land door de Duitsers en de miskenning van het verzetsverleden van zowel Flip alsook van Betty is beschreven als een tragedie. Na hun vlucht uit Amsterdam vanwege hun joods zijn hebben zij op vele plaatsen ondergedoken gezeten. Op tijd gewaarschuwd zijn ze kunnen vluchten uit de joodse psychiatrische instelling in Apeldoorn en zijn via Hilversum en Laren in Bilthoven terecht gekomen. Alle psychiatrische patiënten en het verplegend personeel zijn afgevoerd naar Auschwitz en om het leven gebracht. In Bilthoven namen ze deel aan het verzet en laatstelijk voerde Flip de opdracht uit om een aanslag te plegen op de spoorbaan Utrecht-Amersfoort. Deze mislukte. Hij vluchtte met achterlating van 2 kameraden; de één gewond en de ander in een sloot. Het adres van Flip en Betty werd achterhaald door de Duitsers. Ze werden gevangengenomen, verhoord, gemarteld en Flip werd bestempeld tot ‘Todeskandidat’. Betty, zijn vrouw, werd op wonderbaarlijke wijze vrijgelaten. Ze bleef wel onzeker over het leven van Flip. Hem werd een tijdelijk graf toegekend in Veenendaal. Uiteindelijk vond hij zijn laatste rustplaats op het erekerkhof te Loenen op de Veluwe. Zij hertrouwde met Dolf Bausch in 1961, maar zij is nu reeds geruime tijd weer weduwe.