De nieuwe Theresiaschool (bouw 2008) had met de opbrengst van de oude school gefinancierd moeten worden.
De nieuwe Theresiaschool (bouw 2008) had met de opbrengst van de oude school gefinancierd moeten worden.

Toezichtbrief provincie over begroting nader toegelicht

Algemeen

door Guus Geebel

Op dinsdag 4 februari werd in de oude raadzaal van het gemeentehuis de jaarlijkse toezichtbrief van de provincie met een beoordeling van de gemeentelijke begroting besproken. Die brief was anders dan voorgaande jaren.

Jan de Reuver, coördinator financieel toezicht van de provincie Utrecht, gaf in een presentatie aan hoe de brief over de begroting tot stand is gekomen en wat dit voor de gemeente De Bilt betekent. Wethouder Dolf Smolenaers vertelt daarna wat tot nu toe is gedaan en gaat in op perspectieven en vervolgstappen. Jan de Reuver vertelt eerst iets over het financieel toezicht in het algemeen. Hij gaat daarna in op het toezichtkader en de werkwijze, de beoordeling van de begroting en het vervolgtraject. De provincie houdt financieel toezicht op 26 gemeenten, 19 gemeenschappelijke regelingen en 4 waterschappen. Een financieel gezonde gemeente is het doel van financieel toezicht, om de artikel 12 status zoveel mogelijk te voorkomen. De gemeente is zelf verantwoordelijk voor de financiële situatie. Repressief toezicht is toezicht achteraf en er is dan geen goedkeuring door de provincie nodig. Preventief toezicht betekent dat de begroting of wijzigingen daarvan vooraf goedkeuring van de toezichthouder moeten krijgen. Voor de gemeente De Bilt gaat het om repressief toezicht. De spelregels rondom financieel toezicht zijn vorig jaar vastgesteld.

Toetsingskader

Belangrijk toetsingskader is een structureel begrotingsevenwicht. Dat betekent dat structurele lasten worden gedekt door structurele baten. Alles wat incidenteel is wordt er uitgehaald. 'Dat kan inhouden dat een aanvankelijk stuitende begroting niet sluitend wordt.' Alle gemeenten worden via dezelfde lat gemeten. De jaarrekening 2018 was voor De Bilt niet sluitend. De Reuver laat zien hoe de meerjarenbegroting in De Bilt door opschuivend perspectief alleen het laatste jaar sluitend was. 'Het financieel toezicht is een proces dat het hele jaar doorgaat.' Hij gaat in op een aantal onderdelen van de meerjarenbegroting van De Bilt die zorgen baren, zoals de beperkte vermogenspositie, ontwikkeling kapitaalgoederen vastgoed en het sociaal domein, waar elke gemeente last van heeft.

Ombuigingen

'Zoals we het nu constateren, en daarom is deze brief ook gestuurd, hoe gaat het nu verder met de gemeente De Bilt. Er zijn meer taakstellingen en ombuigingen nodig. Dit jaar willen we in ieder geval een vinger aan de pols houden. We zullen periodiek bestuurlijk overleg hebben. Dat is geen verantwoordingsoverleg. We gaan toetsen om daarna een reële en structurele begroting 2021-2024 vast te kunnen stellen, dat wil zeggen dat structurele lasten gedekt worden door baten. Onzekere factoren zijn de uitkering van het Rijk aan de gemeente en ontwikkelingen rond het sociaal domein. Richting het Rijk geven wij aan dat door met name de financiering vanuit het Rijk de financiële positie bij gemeenten aan het verzwakken is, dus dat er meer geld moet komen. De meicirculaire moet duidelijkheid geven. Wij financieren niet, we signaleren alleen', aldus De Reuver.

Stand van zaken

Wethouder Dolf Smolenaers houdt een verhaal waarin hij ingaat op waar we vandaan komen, wat we sinds 2018 hebben gedaan en waar we naartoe gaan. 'We hebben een relatief hoge schuld en een lage solvabiliteit, wat betekent dat ons bezit grotendeels door vreemd vermogen gefinancierd is. Dat is in een hele lange periode zo gebeurd. Door de manier waarop het Rijk de verdeling bepaalt voor de financiële bijdrage aan de gemeente trekken wij een beetje aan het kortste eind. Dat betekent vele malen minder dan in andere gemeenten. We hebben voor bewoners een hoog voorzieningenniveau nagestreefd. Ook hebben we toekomstige opbrengsten gebruikt om de ontwikkeling van nu te betalen. Hij noemt als voorbeeld de nieuwgebouwde Theresiaschool waarvan de oude school er ook nog staat terwijl de bedoeling was de nieuwe daarmee mede te financieren '

Maatregelen

Smolenaers legt uit waar dit allemaal toe leidt en gaat hij in op de twee miljoen die opgebracht moest worden vanwege gestegen prijzen en lonen. 'Ook hadden we te maken met een opschalingskorting.' Hij vindt het jammer dat wat we gedaan hebben niet voldoende bleek om een toezichtbrief te krijgen. Het ambtelijk apparaat is de afgelopen jaren zo uitgeknepen dat je de ambities van de raad nauwelijks kunt oppakken. De kosten in het sociaal domein waren gebaseerd op het bedrag dat we van Den Haag kregen, maar dat was onvoldoende. Daarom hebben we gezegd te begroten op basis van de werkelijke kosten, dus moesten we twee miljoen extra vinden ten opzichte van het jaar daarvoor. De dalende lijn in de schuldpositie is de aflopen jaren gekeerd. We hebben capaciteit ingezet om gebouwen die al veel te lang in ons bezit zijn af te stoten. Dat heeft structurele gevolgen voor de financiële lasten, omdat onderhoudslasten en energiekosten dan over zijn.'  

Afstoten

'Om het tij te keren moeten we op de korte termijn niet alleen het laatste jaar sluitend zijn, maar ieder jaar. We zijn daarmee bezig en zijn ons volledig bewust dat het nog niet hard is. De afgelopen anderhalf jaar zijn we processen tussentijds korter gaan volgen. In de volgende begroting zijn nieuwe bezuinigingen niet uit te sluiten. Ook op de langere termijn moeten we nog verder. Panden die geen maatschappelijke functie hebben houden we vaak veel te lang in ons bezit en zullen we moeten afstoten. Wat we houden moeten we beter onderhouden.'

Vervolg

De wethouder vindt de constateringen van de provincie ruw. Hij had die liever een paar jaar eerder gehad. 'Dan waren we wat sneller begonnen, maar ik deel de inhoud en de zorgen wel.' Smolenaers vindt de brief passen bij de maatregelen die zijn toegelicht. 'Als we ons hard kunnen maken voor een aantal bezuinigingsmaatregelen ziet het er al weer heel anders uit.' Deze avond is de start van een proces dat op 14 april wordt vervolgd in de raadscommissie. Dan wordt een conceptreactie op de toezichtbrief behandeld. Op 23 april volgt de behandeling van de conceptreactie in de gemeenteraad. Op 18 juni behandelt de raad de Kadernota 2021 en op 5 november is de begrotingsbehandeling.

Kunstenaars hebben hun onderkomen in de oude Theresiaschool.
Jan de Reuver, coördinator financieel toezicht van de provincie met wethouder Dolf Smolenaers (rechts).