Marc Hofstra (Voorzitter Stichting Geopark Heuvelrug i.o. en vrijwilliger bij Tuinderij Eyckenstein) en Otto van Boetzelaer namens Landgoed Eyckenstein bevestigen de deelname
Marc Hofstra (Voorzitter Stichting Geopark Heuvelrug i.o. en vrijwilliger bij Tuinderij Eyckenstein) en Otto van Boetzelaer namens Landgoed Eyckenstein bevestigen de deelname

Eyckenstein; parel in Geopark Heuvelrug

Algemeen

door Henk van de Bunt

Twee jaar geleden is door Marc Hofstra het initiatief genomen om de gehele Heuvelrug en de natte randgebieden aan weerszijden gekwalificeerd te krijgen als Geopark. Inmiddels wordt daartoe de stichting Geopark Heuvelrug opgericht. Landgoed Eyckenstein ligt in het gebied waarover dit gaat. Onlangs werd de overeenkomst voor deelname van het Landgoed vastgelegd.

Geoparken zijn gebieden waar geologisch erfgoed en landschappen van internationale waarde op een integrale manier worden beheerd. Daarbij staan behoud, educatie en duurzame ontwikkeling centraal. De geologische geschiedenis, de cultuurhistorie, de hedendaagse cultuur en de natuur bepalen samen de identiteit van het gebied. Voor de natuur speelt de onder- en bovengrondse waterhuishouding bovendien een belangrijke rol. Burgerinitiatief en lokaal draagvlak zijn cruciaal. Sinds 2001 kan de Unesco een gebied als Geopark kwalificeren. Er zijn wereldwijd inmiddels 127 benoemde Geoparken in 35 landen. In Nederland tot nu toe één: Geopark de Hondsrug, in Drenthe.

Geopark Heuvelrug
In een Nieuwsbrief van Landgoed Eyckenstein onderschrijft Lex van Boetzelaer deze toelichting van Hofstra: 'Als initiatiefnemers zijn we enthousiast over het concept omdat alle aspecten van een gebied meegenomen en gewaardeerd worden: zowel de aardkundige waarden als de natuurwaarden als de cultuurhistorische waarden; het alomvattende concept dus. Het beste uitgangspunt voor een duurzame omgang met onze omgeving. En we zijn er van overtuigd dat de hele Heuvelrug met de natte randgebieden, totaal ca 100.000 ha, ook werkelijk voor de kwalificatie Geopark van Unesco in aanmerking komt'.

Ontstaansgeschiedenis
De Heuvelrug is in de voorlaatste ijstijd, zo'n 150.000 jaar geleden, door een dik pakket landijs opgedrukt. Vóór die tijd stroomden Rijn en Maas verder naar het noorden dan tegenwoordig, ongeveer waar nu de Gelderse Vallei ligt. Voorafgaand aan de ijsbedekking hadden deze rivieren daar dikke lagen zand en grind afgezet. Toen het ijs tot dit deel van Nederland oprukte werden deze rivierafzettingen opgestuwd in hoge stuwwallen. De Heuvelrug is ook een in ecologisch opzicht zeer waardevol gebied en combineert drie eigenschappen die in Nederland schaars zijn: water, reliëf en uitgestrekte bossen. Zoogdieren die in het nationaal park leven zijn onder meer ree, vos, das en de zeldzame boommarter.

Eyckenstein in Geopark
Landgoed Eyckenstein ligt in het Geopark-gebied, in de westelijke hoek van het deelgebied 'de Laagte van Pijnenburg'. Het landgoed ligt daarmee op de overgang tussen de droge Heuvelrug en de natte veenweide. De Laagte van Pijnenburg, tussen Baarn, Soest, Bilthoven en Hollandsche Rading, scheidt het Utrechtse deel van de Heuvelrug van het Gooi. Centraal in de laagte ligt het landgoed Pijnenburg, waaraan de laagte zijn huidige naam ontleent. Smeltwater verspreidde veel zand en grind over de ten westen van de Heuvelrug gelegen gebieden. In de droge fasen van de pas tienduizend jaar achter ons liggende laatste ijstijd raakten de lager gelegen delen van de smeltwaterafzettingen bedekt door een pakket van kwartsrijk, fijn dekzand. Na de laatste ijstijd vormden zich in de laagte ook uitgestrekte hoogvenen, zoals het Vuursche Veen. Deze venen werd vanaf de 13e eeuw afgegraven. Voor het transport van de turf werden verschillende vaarten gegraven. In 1239 gaf bisschop Otto III toestemming voor de aanleg van het Oude Grachtje tussen de Vuursche en de Eem. Later werd de turfvaart verbeterd door de aanleg van de Praamgracht (of Pijnenburgergrift). In de vijftiende eeuw werd deze doorgetrokken tot de Maartensdijkse Vaart om de turf rechtstreeks naar Utrecht te kunnen varen. Buitenplaats Eyckenstein ligt aan deze Praamgracht. Het overgrote deel van het gebied werd in de late middeleeuwen in lange strookvormige kavels verdeeld. Het gebied van Eyckenstein was toen eigendom van de Dom van Utrecht. De eigenaren van de landgoederen Eyckenstein en het aangrenzende Rustenhoven speelden een belangrijke rol bij de herbebossing van de Heuvelrug. Omstreeks 1850 strekten de bossen van Eyckenstein zich reeds uit tot de lijn Hollandsche Rading-Lage Vuursche.

Stichting Geopark Heuvelrug i.o. werkt hard aan het verder verspreiden van het idee achter de beschreven ambitie en het verkrijgen van draagvlak daarvoor. Tegelijk bereidt ze ons voor op een mogelijke aanvraag voor kwalificatie door Unesco. Een kwalificatie die geen extra belemmeringen geeft, maar een bewuste omgang met onze leefomgeving en duurzame ontwikkeling van het gebied versterkt door alle aspecten mee te nemen: ondergrond/ontstaansgeschiedenis en natuur en cultuurhistorie.

Landgoed Eyckenstein en de Tuinderij maken deel uit van de historie en de toekomst van het gebied en staan net als stichting Geopark Heuvelrug i.o. een duurzame ontwikkeling van onze leefomgeving voor.