Unieke vondsten in het Nationaal Archief in Den Haag

door Henk van de Bunt

'Westbroek en Maartensdijk, of de groten uit onze geschiedenis, van Egmond en Hoorne tot Hugo de Groot': Zo had de kop boven dit artikel ook kunnen luiden.

Eén van de doelen van het Biltse onlinemuseumdebilt.nl is het tonen van belangrijke afbeeldingen en documenten over de kernen van deze gemeente, die op plekken ver weg van die gemeente te vinden zijn. Zo'n plek is het Nationaal Archief in Den Haag, waar zeer oude, tot nog toe niet bekende stukken over bijvoorbeeld Maartensdijk en Westbroek te vinden zijn. Anne Doedens deed daar onderzoek voor het onlinemuseumdebilt.nl. Doedens: 'Ik vond in het Nationaal Archief vorige week dinsdag weer uniek materiaal'.

Vier eeuwen
Anne Doedens: 'Afgebeeld is het voorblad van een verhandeling over de verkoop van de heerlijkheid Westbroek, een stuk van meer dan vier eeuwen oud. Men leest: 'Sommier [=summier] verhael van de gelegentheyt der saecken van Zuylen ende Westbroeck geleghen in 't Sticht van Utrecht.' Het is een heel bijzonder document voor de liefhebber van de geschiedenis van Westbroek in de late middeleeuwen en vroege moderne tijd. De heerlijkheid Westbroek werd door de hoge edelman Lamoraal II van Egmond (1565-1617) in 1616/1617 verkocht aan Karel, heer van Hoogstraten en Rennenberg (1565-1626). Lamoraal II was de zoon van de samen met Hoorne door de Spanjaarden in 1568 op bevel van Filips II onthoofde Lamoraal I van Egmont in Noord-Holland. Hij woonde van 1595 tot 1605 in het door hem herstelde toegangsgebouw van kasteel Egmond. Hij steunde de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Hij verkocht zijn heerlijkheid Westbroek in 1616/7 aan een ander lid van de hoge adel: Hoogstraten. Beide heren waren ridder in de Orde van het Gulden Vlies, een van de allerbelangrijkste ridderordes in Europa. De Egmonds hadden Zuilen en Westbroek vanaf 1485 in bezit. Het document begint met dat dat jaar'.

Wandaden
Doedens trof nog een ander bijzondere stuk van 10 januari 1608: 'Het is een brief over wandaden in Maartensdijk. De brief is gericht aan de beroemde zeventiende-eeuwse rechts geleerde (die van de boekenkist en Loevestein …) Hugo de Groot. Afgebeeld is de adressering van de brief. Men leest: '[aan] de hooggeleerde, wijse, voorsienige here, mr. Hugo de Groot, raedt, ende advocaat fiscaal van den Hove Van Hollandt in den Haghe.' Het is een document waarin wordt verteld, dat één van degenen die zich misdragen had gericht in het dorp Oostveen of St. Maartensdijk, in de stad Utrecht werd gegijzeld. Er was namelijk schade aangericht in de Maartensdijkse venen. Die moest door de daders, die uit het Gooi en met name Hilversum kwamen, worden vergoed. Eerder kon de gegijzelde persoon niet worden vrijgelaten. Aan Hugo de Groot wordt gevraagd actie te nemen'.

Wegen
De komende tijd zullen er meer vondsten in het Nationaal Archief worden geplaatst op de site onlinemuseumdebilt.nl. Zoals over de tuinlieden en financiële huishouding van Voordaan in de achttiende eeuw. Of over de aanpak van de wegen in Maartensdijk en Groenekan door burgemeester Eijck in 1811. En er is meer te vinden over de zes kernen van deze gemeente in Den Haag! Overigens zijn de afbeeldingen van de bronnen uit 1608 en 1616 voor de liefhebber op de site van onlinemuseum gezet, maar zeventiende-eeuws schrift is niet gemakkelijk te lezen. Doedens tenslotte: 'Daarom zal de tekst van de transcriptie met een moderne hertaling dan ook het komende jaar worden toegevoegd'.