Te voet of per fiets door Utrecht

door Martijn Nekkers

In twee vorige edities van De Vierklank nam Henk van de Bunt de lezers mee op een tocht langs een fietsroute uitgezet door het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Hij begon zijn tocht in Groenekan, waar de Koningin Wilhelminaweg overgaat in de Gageldijk, bij de grens met de gemeente Utrecht. Het gedeelte in de stad Utrecht liet hij voor wat het was.

Jammer, ook hier is van alles te zien. Vandaar dat we deze keer dit stuk alsnog gaan verkennen. Het is ook prima te lopen. Wie dat doet kan vanuit Maartensdijk de bus richting Utrecht nemen en uitstappen bij de halte Zwembad Blauwkapel.

We steken hier de weg over en gaan onder het viaduct door. We nemen hierna de eerste weg links, de Bastionweg en meteen daarop de eerste weg rechts, het Kapelpad door het fort. We worden meteen verwelkomd door een originele tankversperring ter weerszijden van de weg. Er is de laatste jaren veel veranderd in het fort Blauwkapel. De weg is gereconstrueerd, gedeeltelijk voorzien van rode gravel, voor een gedeelte van oude kinderkopjes. Aan weerszijden staan mooie oude lantaarns. Er is ook veel bijgebouwd. Langs de weg staan verschillende nieuwe huizen waarvan enkele een bijzondere architectuur hebben. Bij het pleintje van het bekende kerkje zijn nieuwe huizen gebouwd en is er ook een nieuw straatje ontstaan. Ook deze huizen hebben een aparte architectuur. Ze zijn qua stijl goed ingepast in de bestaande bebouwing van het fort. Het is er stil en het geheel ademt een serene rust uit. Deze huizen waren heel snel verkocht toen ze op de markt kwamen. Iedereen wil wel in een echt fort wonen. In een ander gedeelte van het fort zijn tegenwoordig enige instellingen gevestigd op het gebied van toneel en theater. Bij de poort zien we een echt schildwachthuisje, maar er staat niemand op wacht.

Tankversperring
Wij gaan ondertussen weer verder en aan het einde van het Kapelpad worden we weer uitgeleide gedaan door net zo'n tankversperring als aan het begin. We komen uit op de Bastionweg, die helemaal rond de ford loopt en vroeger deel uit maakte van de hoofdweg naar Hilversum. We gaan hier rechtsaf en kort daarna linksaf, de Darwindreef op. Na viaduct en spoorwegovergang rechtsaf het fietspad op langs de kinderspeeltuin 'De Pan'. Dit pad komt weer uit op de Prof. Jordanlaan, vroeger President Rooseveltlaan. Op de plek van de speelweide van de Pan was eertijds een tol waar het verkeer richting Hilversum nog tot 1953 tol moest betalen. We lopen (of fietsen) verder en gaan na de school aan de linkerkant (het Rietveldcollege) rechtsaf en meteen linksaf de Prof. Reinwardtlaan op.

Tuindorp
We zijn in de Utrechtse wijk Tuindorp, gebouwd in de dertiger jaren. Eigenlijk zijn we nog steeds een beetje in Maartensdiijk want tot 1954 maakte Tuindorp deel uit van deze gemeente. Hadden ze natuurlijk nooit aan slokop Utrecht moeten overdoen. We lopen hier langs het Zwartewater, dat er al ligt sinds de 12de eeuw. Het is toen gegraven voor de ontginning van het toenmalige veengebied en kreeg nog later een functie in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Verderop kunnen we linksaf de brug over en lopen dan verder in dezelfde richting langs het water over de Prof. Leonhard Fuchslaan. Ook hier mooie statige huizen. We steken de Kardinaal de Jongweg over die aangelegd is op de oude inundatie kade. Op de hoek rechts een rioolgemaal. Heel nuttig maar we hebben mooiere rioolgemalen gezien.

Badhuis
Aan de overkant van de Kardinaal de Jongweg liep vroeger in dezelfde richting het Zwartewater rechtdoor richting stad. Hier is deze vaart echter gedempt, er is nu een fraai park. We lopen verder langs de Juliusstraat en de Ingenhouszstraat. Hier begint de Utrechtse wijk Tuinwijk die iets ouder is als Tuindorp. Rechts de bibliotheek en dan lopen we al op de Willem Arntzkade. Ook hier was vroeger water in het midden maar dat is eveneens gedempt. We kruisen de Anthonius Mattheuslaan. De oude stenen brug over de vroegere vaart is er nog steeds. Op de hoek links het oude badhuis waar tegenwoordig een trendy oriëntaals georiënteerd restaurant is gevestigd met de naam 'Badhu'. Zo konden ze de oude letters op het badhuis blijven gebruiken. We komen nu op de Zaagmolenkade. Ook hier is het water gedempt. De huizen doen wat eenvoudiger aan. In Utrecht zeiden ze vroeger altijd: 'heb je geld dan ga je in Tuindorp wonen, heb je wat minder dan wordt het Tuinwijk'. Of dat nu nog klopt weet ik niet. Op het gedempte stuk zien we nu veel kinderspeelplaatsen.

Valschutten
Na de kruising met de Johannes de Bekastraat lopen we plotseling weer aan het Zwartewater maar dat water is nog steeds niet te zien. De huisjes zijn hier nog kleiner (en ouder) dan in Tuinwijk. Na de kruising met de Merelstraat gaan we in dezelfde richting verder en opeens zien we weer water. Een sfeervol oud grachtje. Er zijn drie oude valschutten die worden bediend met grote draaiwielen. De schutten zorgen er voor dat het water gereguleerd wordt. Ze stammen uit de 19deeeuw. Officieel heet het water hier Oosterstroom. Dit grachtje komt uit op de Vecht. Wij gaan hier linksaf langs de Lauwerecht, een ouderwetse straat met karakteristieke huizen. Uiteindelijk komen we aan op de Bemuurde Weerd, bij de Weerdsluis. Vroeger maakte deze sluis deel uit van de zogenaamde Keulse Vaart. Ook de Vecht en de Utrechtse singels waren daar een onderdeel van. Deze Keulse Vaart was de hoofdverbinding tussen Amsterdam en het Duitse achterland. Later kwam daar het Amsterdam Rijnkanaal voor in de plaats.

Plezierboten
Tegenwoordig komen er voornamelijk plezierboten door de sluis. Vooral 's zomers kan het druk zijn. Vanaf het smalle bruggetje bij de tweede sluisdeur heb je een prachtig uitzicht over Utrecht. We zien de Dom en het begin van de oude Gracht. De 'bierboot' die de Utrechtse café's aan de Oudegracht voorziet van alles wat ze nodig hebben komt net de gracht uitdraaien. Rechts bij de eerste brug (de Zandbrug) over de Oudegracht is het café Weerdzicht, bij alle Utrechters beter bekend als de Bunkerbar. Een eertijds zeer levendig Utrechts volkscafé, genoemd naar de bunker uit de Tweede Wereldoorlog onder het café in de kadermuur. Die bunker zit er nog steeds, compleet met schietgat.

Nijntje
De Weerdsluis was eigenlijk het beginpunt van de wandeling van het Hoogheemraadschap. Wie gewoon doorloopt langs de Oudegracht komt in het centrum terecht. Je passeert dan aan de linkerkant nog het Nijntjepleintje waar een ijzeren beeld van het bekende konijn een prominente plaats inneemt. Waar de Oudegracht de Potterstraat/Lange Viestraat kruist kan je linksaf bij de halte Neude met lijn 138 weer terug naar Maartensdijk (overdag twee keer per uur). Wie er nog niet genoeg van heeft trekt verder door Utrecht met zijn vele cafés, exotische eethuizen, coffeeshops, danslokalen, beruchte bars en gokhallen; kortom waar het wilde leven is.

Deze route is ontleend aan de serie routekaarten 'Fietsen langs kanalen, gemalen en sluizen' en komt voor op de kaart 'in en rond Utrecht'. Het Hoogheemraadschap heeft in deze serie ook kaarten 'in Zuidoost-Utrecht', 'in West-Utrecht' en 'in het Kromme Rijngebied' uitgegeven. www.destichtserijnlanden.nl.