Van Leer neemt afscheid van 'zijn' vrijwilligers.
Van Leer neemt afscheid van 'zijn' vrijwilligers.

Kraampakket voor Palliatieve Zorg

Algemeen Algemeen

door Walter Eijndhoven

Dinsdag 11 december gaf Jan van Leer, voormalig huisarts in Bilthoven en bestuurslid bij de Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg (VPTZ) de Biltse kernen, een afscheidslezing voor vrijwilligers en bestuur in de Schutsmantel in Bilthoven. In zijn lezing sprak hij over zijn wens voor vroegtijdige voorlichting voor de ongeneeslijk zieke patiënt. Een soort kraampakket, maar dan voor de palliatieve zorg.

In zijn lezing schetste Van Leer de ontwikkelingen in de palliatieve zorg. Over hoe vanzelfsprekend de betrokkenheid van familie, buren en dorpsgenoten bij de zieke en zijn stervensproces vroeger was. En over de belangrijke rol die VPTZ- vrijwilligers nu spelen. Speciaal opgeleide vrijwilligers die de mantelzorgers ontlasten en de ongeneeslijk zieke of oudere tijd, aandacht en zorg bieden.

Mooie gesprekken
Van Leer begon, na zijn studie geneeskunde aan de Erasmusuniversiteit Rotterdam, in 1979 als huisarts op het platteland van Noord-Limburg. Hij noemde zijn rol in die periode ' levensloopgeneeskunde' . Van bevallingen tot stervensbegeleiding, hij deed het allemaal. En binnen deze katholieke dorpsgemeenschap namen de huisarts, de pastoor, de wijkzuster, familie, vrienden en buren, als in een natuurlijk proces, hun rol van zorg en nabijheid op zich als iemand ongeneeslijk ziek was. 'In feite een vorm van palliatieve zorg, vroeg voor het sterven, door bekenden en vertrouwden. Ik voerde mooie gesprekken met hen, veilig thuis, tussen familie en vrienden', vertelt Van Leer.

Cirkelteam
In 1996 nam Van Leer de praktijk Provostlaan over van zijn voorganger. Een vergrijsde praktijk in een veranderende samenleving door ontkerkelijking en met minder hecht wordende sociale netwerken. Door het ontstaan van de huisartsenposten was er minder continuïteit in de huisartsenzorg mogelijk. 'Wat ik ervaarde was minder hechte deelname van familie en andere betrokkenen aan het sterfbed', vertelt Van leer verder. Men werd meer toeschouwer, sterven werd minder onderdeel van het leven. Eenzaamheid voor de stervende en ongemak bij de betrokkenen. 'Hoe lang duurt het nog?', was de vraag die Van Leer dikwijls kreeg. Vanuit zijn ervaringen in het verleden en de opleiding tot kaderarts palliatieve zorg, was Van Leer uiteindelijk mede oprichter van het Cirkelteam in De Bilt. Van Leer: 'Professionele zorg en vrijwilligers bieden hierdoor vroegtijdig zorg aan de patiënt en diens naasten, gericht op comfort, veiligheid, continuïteit, duidelijkheid en rust. Rust om op de plaats van voorkeur te kunnen sterven. In de meeste gevallen thuis, met de zorg en nabijheid die nodig en wenselijk is'.

Toekomst
Het cirkelteam is koploper in Nederland als het gaat om goede palliatieve zorg in een vroegtijdige fase. 'Ik vind duidelijkheid over de mogelijkheden van zorg in de laatste levensfase, maar ook over hoe sterven gaat, belangrijk. Dat kan rust geven' legt Van Leer uit. 'Vandaar mijn idee van een kraampakket over de palliatieve zorg. Dat zou elke ongeneeslijk zieke patiënt moeten krijgen. En daarbij, overal in Nederland, een proactieve aanpak vanuit de specialist of de huisarts, waarbij palliatieve zorg tijdig wordt ingezet en vrijwilligers vroeg in beeld zijn. Zo kan een relatie worden opgebouwd met de patiënt en diens naasten en kunnen vrijwilligers er echt toe doen'.