Pruimtabak en kersenbonbons

De broers Kees (83) en Jan (81) Niebeek zijn geboren in het 'Spinnenweb', een uniek complex van vier ruw gepleisterde arbeiderswoninkjes, gelegen in het bosgebied behorend bij Beerschoten in De Bilt. De woninkjes, die waarschijnlijk al voor 1823 werden gebouwd, waren bedoeld als keuterboerderijtjes voor arbeiders, die in dienst waren bij de toenmalige landgoedeigenaar van Beerschoten J. Steengracht van Oostcapelle.

door Henk van de Bunt

Het inmiddels als rijksmonument geregistreerde complex bestaat uit vier identieke woningen van een bouwlaag onder een glooiende rieten kap, waarop vier gemetselde schoorstenen. De woningen zijn punt-symmetrisch vanuit het midden gegroepeerd op een vierkante plattegrond met op de hoeken diagonaalsgewijs uitgebouwde dwarsgedeelten. In het verlengde van deze dwarsgedeelten liggen vier beukenlanen die fungeren als zichtassen. Elke woning heeft een met riet gedekte dakkapel en kent een gevelindeling met verschillende venstervormen deels voorzien van luiken. In 1964 is bij elke woning in de hoek tussen het dwarsgedeelte en het hoofdbouwdeel een keuken aangebouwd. De hoofdingang bevindt zich in de zijgevel van deze keuken.

Waardering
In de omschrijving van de monumentgegevens staat dat de woningen van het Spinneweb van algemeen belang zijn vanwege de ouderdom, vanwege de unieke architectonische vormgeving en vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats Beerschoten, welke is ontstaan uit een uithof die behoord heeft bij het Vrouwenklooster. In 1680 kocht mr. Jacob Martens, schepen in de vroedschap van Utrecht, een boerderij met 28 morgen grond die werd omschreven als vanouds genaamd Vrijdthoff van Beerschoten. Het grondbezit van Beerschoten werd in de 18e eeuw aanzienlijk uitgebreid (rond 1800) met het landgoed Vollenhoven. Het huidige huis Beerschoten dateert uit 1890/1891. Het kort daarvoor door brand verwoeste huis werd vervangen in opdracht van de toenmalige eigenaar jhr. J. Steengracht van Oostcapelle. De familie Steengracht van Oostcapelle was al in 1820 eigenaar van het landgoed. Het landschapspark van Beerschoten is waarschijnlijk tussen 1810 en 1820 aangelegd en rond 1850 gewijzigd. In het bosachtige gedeelte bevindt zich ook heden nog een romantisch paraplulaantje, dat door Het Utrechts Landschap hersteld is. Het grootste deel van het landgoed is in beheer bij Het Utrechts Landschap. Sinds 1999 is er achter het voormalige koetshuis, dat door Het Utrechts Landschap als informatiecentrum in gebruik is, een prachtige beeldentuin ingericht met beelden van de Biltse kunstenaar Jits Bakker.

Niebeek
Met de broers Kees en Jan Niebeek gaan we terug naar hun geboortehuis, waaraan ze over het algemeen goede herinneringen hebben: 'Onze vader moest op Beerschoten tuinman worden. Zijn vader overleed en wanneer hij - hij was toen 19 jaar en werkte al als loodgieter – niet hem opvolgen zou, moest onze oma verhuizen. Hij heeft het overigens meer dan 40 jaar daar volgehouden'. In een krantenartikel uit 1959 wordt, geheel in die tijd passend, geschreven over zijn 40 jarig jubileum: 'Namens zijn werkgever werd gememoreerd wat de heer Niebeek voor Beerschoten al die jaren was geweest. Niebeek - een verwoed pruimer - kreeg pruimtabak en zijn vrouw kersenbonbons. Als grote geschenken werden aangeboden een huiskamerlamp, een tafel met kleed en een spiegel. Op de achterzijde van die spiegel was geschreven ISLOK, wat betekende In Samenwerking Lag Onze Kracht'. En verderop: 'De kinderen boden hierna een lamp aan en een zwager van de heer Niebeek wenste namens deze tak van de familie geluk. Een broer van de jubilaris liet zien hoe de Niebeken gedurende drie geslachten al werkzaam waren bij de familie Steengracht van Oostcapelle. Ook deze tak van de familie bood geschenken aan'.

Rehobothschool
De beide broers vertellen verder over de normale dingen, die er bij die tijd horen: 'Wij gingen naar de School met den Bijbel (Rehobothschool) aan de Hessenweg. De school lag op de zuidwesthoek van de Hessenweg en de Looydijk. Tot 1974 heeft de school zijn originele bestemming behouden. Het leerlingenaantal liep echter terug, mede door de aanwezigheid van de in 1930 gereed gekomen Groen van Prinstererschool. De leerlingen van de Rehobothschool werden in 1974 ondergebracht bij die school. Van 1978 tot 1991 werd de school gebruikt als buurthuis 't Hoekie. In het vroege voorjaar van 1993 werd de school tenslotte gesloopt'. De LTS bezochten zij in Zeist (lag dichterbij) en Kees korfbalde bij Biko. Beide broers kijken met plezier terug op de tijd op het Spinnenweb: 'Als er bij iemand een verjaardag was, werd er door iedereen feestgevierd; maar het was ook de tijd van allemaal 'naar de (enige) waterpomp' en 'met een zaklantaarn naar de wc'. Pas in 1964 kwam er gewoon leidingwater, kreeg iedereen een eigen toilet en werden er vier keukens aangebouwd. Het was ongeveer ook in die tijd dat de broers er 'uit weg trouwden'. Als laatste verliet moeder Dina Niebeek - van Heywegen in 1975 het Spinnenweb en daardoor het bos van Beerschoten'