Bijzondere fauna op Vliegbasis Soesterberg

door Walter Eijndhoven

Dat Park Vliegbasis Soesterberg haar bekendheid geniet dankzij haar mooie natuur en rijke dierenleven, is alom bekend. Maar om binnen een half uur drie reeën, vier buizerden, een torenvalk, veldleeuweriken en vele watersalamanders te zien, kan alleen in dit bijzondere natuurgebied, meldt Maarten den Hartigh, medewerker bij het Utrechts Landschap.

Direct aan het begin van de rondleiding vertelt Den Hartigh al enthousiast over zijn geweldige baan bij het Utrechts Landschap. 'Na mijn middelbare schoolopleiding in Wieringermeer (NH) startte ik met de opleiding tot ecoloog aan de HBO-opleiding Van Hall Larenstein in Velp, de vroegere Hogere Bosbouwschool', vertelt Den Hartigh. Hij vervolgt: 'Tijdens mijn studie moest ik natuurlijk regelmatig de natuur in en zo werd ik verliefd op de Veluwe. Vooral het zien van edelherten, reeën en wilde zwijnen deed mijn hart sneller kloppen en ik wist al snel dat ik een baan moest zoeken binnen natuurbeheer'. Zo gezegd, zo gedaan.

Dromen
Na het afronden van zijn studie zocht Den Hartigh werk in natuurbescherming en kwam uiteindelijk terecht bij het Utrechts Landschap. 'Dat ik hier nu sta, op Park Vliegbasis Soesterberg, geeft een geweldige voldoening. Utrechts Landschap beschermd prachtige natuurgebieden die heel waardevol zijn voor onze omgeving. Meewerken aan de bescherming van deze natuurgebieden geeft veel energie.'

Geschiedenis
De Vliegbasis, in het hart van de Utrechtse Heuvelrug, heeft een rijke en unieke geschiedenis. Hier ligt de bakermat van de Koninklijke Landmacht, het eerste militaire vliegterrein van Nederland. Al in de Eerste Wereldoorlog werden buitenlandse militaire vliegtuigen op Soesterberg ondergebracht. Tijdens WOll kwam de basis in handen van de Duitsers, werd door hen verbouwd en kreeg een derde landingsbaan. Het gebied was immers een strategische plek. Aan het eind van WOll werd het vliegveld verwoest. De Vliegbasis werd weer geheel opgebouwd en vanaf 1954 bepaalden Amerikaanse militairen jarenlang het beeld van Soesterberg. Zo'n 54 jaar later werd de Vliegbasis gesloten en overgedragen aan de Provincie Utrecht. Samen met de gemeenten Zeist en Soest en het Utrechts Landschap werd gewerkt aan het gebied, totdat eind 2014 de hekken opengingen voor het publiek.

Steenhopen
Den Hartigh is verheugd dat het Utrechts Landschap zo'n prachtig gebied mag beheren. 'Zie je daar in de verte die steenhopen liggen? Wij hopen dat daar tapuiten gaan broeden, een inmiddels zeldzame broedvogel in Nederland. In het vroege voorjaar zag ik daar al vier paartjes rondscharrelen. Helaas zijn de broedsels mislukt, waarschijnlijk zijn katten en kraaien de schuldigen. Volgend jaar willen wij nog meer steenhopen aanleggen, in de hoop dat meer tapuiten gaan broeden. Ook willen wij de steenhopen iets beter beschermen tegen rovers als katten en kraaien. Ieder jaar leren wij weer bij'.

Nachtzwaluw
Een stuk verderop begint een heidegebied, een mooi terrein voor een andere zeldzame vogel, de nachtzwaluw. Den Hartigh: 'Als je in mei/ juni rondloopt, buiten de hekken, want je mag hier 's nachts niet komen, kun je ze horen. Zij maken in de nachtelijke uren een heel apart geluid, niet te omschrijven, maar als je dit kenmerkende ratelende geluid eenmaal hebt gehoord, herken je het voor je verdere leven'. De nachtzwaluw is een echte zomervogel, aanwezig van mei tot september, daarna laten zij Nederland voor wat het is en brengen zij de winter door in Afrika. 'Kijk daar', roept Den Hartigh, een reekalfje tussen de struiken kijkt naar de auto. 'Zie je hoe rustig zij blijven als wij gewoon in de auto blijven zitten?'. Het is duidelijk dat dit verboden gebied is voor het publiek, zelfs op deze warme, klaarlichte dag laten reeën zich bewonderen. 'Daarom hebben wij ook rustgebieden aangewezen, speciaal voor reeën, dassen en andere dieren', legt Den Hartigh uit.

Veldleeuwerik
Het Park is veel groter dan gedacht. Een stuk verderop komen wij aan bij de start- en landingsbanen, met een lengte van drie kilometer de langste van Nederland. Het hele gebied rond deze start-en landingsbanen is weids, met schraal grasland, een perfect terrein voor de veldleeuwerik. Terwijl een biddende torenvalk naar muizen speurt en een buizerd overvliegt vertelt Den Hartigh over de veldleeuwerik: 'Dit hele gebied is een eldorado van rust, met de juiste habitat voor de veldleeuwerik, een soort die het landelijk heel slecht doet. In stille heidegebieden tref je ze nog wel aan, maar 160 paartjes (2009) rond de landingsbanen, hadden wij niet verwacht. Moet je in het voorjaar komen, overal rond de landingsbanen hoor je hun gezang. Al zingend stijgen zij naar grote hoogten, om zich vervolgens naar beneden te storten, waar zij zich stilletjes verbergen in het gras'. Dit jaar broedden zelfs 240 paar veldleeuwerik in het gebied.

Vijvers
Voordat het afscheid nadert van dit schitterende gebied, gaan wij nog even bij één van de vijvers langs. Den Hartigh laat enthousiast het rijke leven in het vijvertje zien: 'Kijk, hier zie je overal larven van de alpenwatersalamander, zij houden zich vast aan de begroeiing op de bodem'. Ook allerlei soorten insecten laten zich zien, watertorren en schaatsenrijders in en op het water en keizerlibellen, waterjuffers en bruine kommavlinders aan de rand ervan. En verderop broedhopen voor de ringslang en gebouwen voor vleermuizen. Vooral de watervleermuis wordt hier vaak waargenomen.

Paapje
In het Park Vliegbasis Soesterberg is nog veel meer te ontdekken. De geduldige vogelaar kan hier zijn hart ophalen: paapje, roodborsttapuit, buizerd, havik, sperwer, wespendief en boomvalk zijn hier te ontdekken, naast natuurlijk de belangrijkste vogels als veldleeuwerik, tapuit en nachtzwaluw. Maar ook vele andere diersoorten zijn hier te zien: ree, bunzing, wezel, hermelijn, das, vos, boommarter, ringslang en salamander.

Voor meer informatie over het gebied: www.utrechtslandschap.nl