Afbeelding

Leeuwenpalen op de zuidgrens

Algemeen Algemeen

door Henk van de Bunt

Zaterdag 1 juli wordt in het Dorpshuis van Hollandsche Rading de tentoonstelling geopend over het ontstaan van de kern Hollandsche Rading en de geschiedenis ervan aan de hand van oude foto's/filmpjes, kaarten, voorwerpen en kunst van in Hollandsche Rading werkende kunstenaars van vroeger en heden, zoals schilderijen en kunstvoorwerpen. Deze kunst is tijdelijk in bruikleen gegeven door de kunstenaars zelf of hun nabestaanden.

De tentoonstelling bevat ook oude foto's die verhalen vertellen over het ontstaan van deze noordelijkste kern van De Bilt of behoren bij verhalen uit het verleden ervan. Historicus Anne Doedens worstelt in 2001 in een behartenswaardig artikel in de Biltse Grift onder de alleszeggende titel: Dorpen met geschiedenis in een gemeente zonder verleden' met de ontstaansgeschiedenis van Hollandsche Rading. Een citaat daaruit luidt: 'Zo was het huidige Hollandsche Rading betwist gebied in een van de grote ruzies van de Nederlandse middeleeuwen. De bewoners van de grensstreek kregen ruzie met elkaar, een twist die door graaf en bisschop werd overgenomen. Op de vraag: 'Hoe reageerden de inwoners van Hollandsche Rading op de uitdaging van de Hollands-Utrechtse grenskwestie?' is maar één antwoord mogelijk: 'Zij reageerden niet, want het dorp bestond nog niet, er is althans niets van terug te vinden'. En in een artikel uit 2013 schrijft Doedens: 'Hoe dan ook, er loopt een merkwaardige grens bij wat nu Hollandsche Rading heet. De namen 'Hollandsche Ray' en de 'Hollandsche Rading' worden overigens pas voor het eerst in de bronnen zo genoemd in 1550 en 1581.

Graaf Floris
Het station van Hollandsche Rading (op de lijn Utrecht-Hilversum) vormt een ideaal uitgangspunt voor een wandeling naar het westen en het oosten door Hollandsche Rading en de Vuursche bossen. Vlak bij het stationnetje loopt naar het westen de Graaf Floris V-weg, zo genoemd omdat Graaf Floris hier op 23 juni 1296 door een stel Hollandse edellieden van zijn paard werd gerukt. De ontvoering eindigde de volgende dag in een sloot bij Laren, toen woedende boeren hun 'keerlen God' te hulp wilden schieten en Floris in allerijl door zijn kidnappers werd vermoord.

Grens
Vergeleken bij deze adellijke twist, die elk schoolkind heeft geleerd en waarbij mogelijk ook een verhouding tussen Floris en de vrouw van diens concurrent Gerard van Velzen een rol heeft gespeeld, heeft het grensconflict tussen Holland en Utrecht nooit die nationale bekendheid gekregen. Er staan nog steeds zgn. leeuwenpalen o.a. langs de noordgrens van zowel Graaf Floris V-weg als de Vuursche Dreef; als zwijgende getuigen van een eeuwenlang meningsverschil over de vraag welke grond toebehoorde aan de graven van Holland en welke aan de bisschop van Utrecht. En verderop, naar het noorden en naar het zuiden, staan nog meer van die dooie dienders - aan de ene kant de leeuw van Holland uitgehakt, aan de andere kant de kruisen van de Stichtse bisschop. Ze vormen een kaarsrechte lijn, vanaf de oude Zuiderzeekust naar Utrecht. Gooiergracht en Hollandse sloot heet de scheiding op de kaart: een streep, een radius, een rading (vandaar de naam Hollandsche Rading). De grens is 'geraaid' (gericht) op de Dom van Utrecht.


 

Pas in 1719 werd de definitieve grens vastgesteld tussen Holland en Utrecht en werden tussen Eemnes en Loosdrecht palen geplaatst. Grenspaal 17 geeft wel de oude grens aan, maar stamt niet meer uit de 18de eeuw. In 1925 zijn een aantal van die palen vervangen door nieuwe. Nummer 17 is daar een voorbeeld van.